ΑΔΕΣΜΕΥΤΟΣ ΤΥΠΟΣ 03/01/2010
Αναψε κόκκινο για το περιβάλλον
Της Εμμης Πανούση
«Να αγαπάς την ευθύνη. Να λες: Εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γης. ¶μα δεν σωθεί εγώ θα φταίω».
Νίκος Καζαντζάκης, «Ασκητική»
Τα ψέματα τελείωσαν. Κανείς δεν μπορεί πια να κερδίζει βασανίζοντας τον πλανήτη Γη. Όλοι μαζί οφείλουμε να τον περιθάλψουμε και να θεραπεύσουμε τις άπειρες πληγές που ανοίξαμε επί χρόνια στο «σώμα» του… όντας άσχημα μεθυσμένοι. Ο ήλιος, το νερό, το χώμα, ο αέρας, τα ζώα, είναι… πρέπει να είναι σύμμαχοι και όχι εχθροί.
Ο «Homo Repandous» πρέπει να πάψει να τα σημαδεύει με τα αδύναμα όπλα του, να τα ξεπουλά στα θλιβερά παζάρια του. Οφείλει να σωπάσει και να υποκλιθεί εμπρός τους με σεβασμό… πριν συντριβεί ολοκληρωτικά!
«Αυτόν τον κόσμο τον καλό, σΆ εμάς τον παραδώσανε κι άλλοι τον καρτεράνε. Σκέψου φίλε μου την ώρα που θα φεύγεις», τραγούδησε χρόνια πριν ο Νίκος Ξυλούρης.
Αλήθεια. Τα παιδιά μας περιμένουν από μας καθαρό νερό, οξυγόνο, θάλασσες με ψάρια και πολύχρωμα πουλιά στον ουρανό τους.
Τα παιδιά μας που με τα χεράκια τους σκάβουν τη γη για να φυτέψουν ένα αδύναμο κλαράκι στα καμένα, το «περιφράσσουν» με την ελπίδα να ξαποστάσουν κάποτε στη σκιά του, αν δεν ξαναγίνει παρανάλωμα του πυρός για ένα οικόπεδο.
Η Διεθνής Διάσκεψη για το Κλίμα που έλαβε χώρα προ ημερών στην Κοπεγχάγη έβαλε προ των ευθυνών τους τόσο τους ισχυρούς όσο και τους μικρούς αυτού του κόσμου. Μάταια, όμως… Η αδιαφορία και τα παγκόσμια οικονομικά συμφέροντα που «γεννούν» το πρόβλημα είναι δυνάμεις κραταιές.
Όσο για την Ελλάδα… μέσα στη χρονιά που φεύγει δημιούργησε και υπουργείο Περιβάλλοντος, όμως εξακολουθεί να τρέχει ασθμαίνουσα για να προφτάσει τα πρόστιμα της Ε.Ε. και με δυσκολία ακούει τα κελεύσματα του περιβάλλοντος.
Ο απολογισμός δράσης μας είναι μέχρι ώρας αρνητικός και τα ταμεία μας άδεια. Κι αυτό γιατί βλάπτουμε αντί να αξιοποιούμε τα πλεονεκτήματα του τόπου μας.
Αναλυτικότερα, το πρόβλημα συνοψίζεται στα ακόλουθα πεδία:
ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ
Ως χώρα και ως λαός είμαστε παραγωγικοί και απλόχεροι. Παράγουμε πολλά απορρίμματα και ξοδεύουμε πολλά χρήματα για να τα διαχειριστούμε… Γιατί αδυνατούμε να κατανοήσουμε ότι ο σωστός τρόπος -αντί για πρόστιμα- αποφέρει κέρδη. Σύμφωνα με πρόσφατη νομοθετική παρέμβαση του υπουργείου Περιβάλλοντος, στο εξής οι δήμοι θα πληρώνουν ανάλογα με τα απορρίμματα που παράγουν οι πολίτες και όχι με βάση τον πληθυσμό τους… Σε μια προσπάθεια να συμβάλλει και η Τ/Α στην επίλυση του προβλήματος.
Ο κάθε ένας από εμάς στέλνει στους κάδους κατά μέσο όρο 474 κιλά οικιακά απορρίμματα τον χρόνο (1,3 κιλά την ημέρα), ενώ το ποσοστό των παραγόμενων απορριμμάτων αυξάνεται ετησίως κατά 3% και μαζί το ποσοστό αυτών που καταλήγουν στις χωματερές.
Την ίδια στιγμή σε άλλες «γειτονιές» της Ευρωπαϊκής Ενωσης τα απορρίμματα που παράγονται έχουν σταθερή πορεία (χώρες του νότου), ενώ αλλού παρατηρείται και μείωση (Δανία, Σουηδία).
Σύμφωνα με εκτιμήσεις ειδικών, η διαχείριση κάθε κιλού σκουπιδιών κοστίζει 150 – 250 ευρώ, άρα απαιτούνται 1,1 δισ. ευρώ τον χρόνο προκειμένου να «ξαλαφρώσουμε» από τους τόνους σκουπιδιών που παράγουμε.
Από τα 5,5 εκατ. τόνους απορριμμάτων ετησίως ανακυκλώνονται περίπου 350.000 τόνοι συσκευασιών, 500.000 τόνοι χαρτιού και περίπου 50.000 τόνοι ηλεκτρικών συσκευών.
Τα υπόλοιπα οδηγούνται χωρίς επεξεργασία στους ΧΥΤΑ της χώρας, καθώς και σε ανεξέλεγκτες χωματερές.
Παρά τις προτροπές και τα πρόστιμα της Ευρωπαϊκής Ενωσης που έρχονται (32.000 ευρώ την ημέρα για κάθε χωματερή), περίπου 400-500 ανεξέλεγκτες χωματερές εξακολουθούν να λειτουργούν στη χώρα.
ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ
Τι και αν η ατμοσφαιρική ρύπανση αναδεικνύεται στις μέρες μας ως ένα από τα φλέγοντα προβλήματα δημόσιας υγείας της Ε.Ε… Στην Ελλάδα κανείς δεν ενδιαφέρθηκε ακόμα να μετρήσει με προσοχή τα επίπεδα των μικροσωματιδίων στην ατμόσφαιρα… σαν να είμαστε κλεισμένοι σε γυάλα προστασίας. Πώς λοιπόν περιμένουμε να ληφθούν μέτρα;
Βάσει των στοιχείων της Ευρωπαϊκής Ενωσης το προσδόκιμο ζωής των κατοίκων των πόλεων αναμένεται να μειωθεί από 5 μήνες έως ένα χρόνο έως το 2020 λόγω της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, που ενδέχεται να στοιχίσει 271.000 πρόωρους θανάτους αν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα.
Στην Αθήνα, που μαζί με τη Θεσσαλονίκη παρουσιάζει υψηλά ποσοστά ρύπανσης, το 1994 είχαν μειωθεί οι λεγόμενοι παραδοσιακοί ρύποι (μονοξείδιο του αζώτου, μονοξείδιο του άνθρακα, διοξείδιο του θείου,) αλλά είχαν αυξηθεί δύο νέοι, το όζον και τα αιωρούμενα σωματίδια PM 10 ή 5 και 2,5.
Τα δεδομένα για τα PM 10, τα μόνα για τα οποία πραγματοποιούνται επίσημα μετρήσεις είναι ότι πολλές φορές παρατηρούνται υπερβάσεις του ορίου που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Ενωση (τα 50 μgr ανά κυβικό μέτρο αέρα το 24ωρο). Όριο που δεν πρέπει να ξεπερνιέται περισσότερο από 35 φορές ετησίως.
Από τις αρχές του 2010 το όριο θα πέσει στα 20 μgr ανά κυβικό μέτρο αέρα. Αμφίβολο παραμένει ωστόσο το αν οι επικίνδυνες εκπομπές στην Ελλάδα θα ακολουθήσουν εξίσου φθίνουσα πορεία.
ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ
Μπορεί η χώρα να έχει μικρό μερίδιο ευθύνης για το φαινόμενο του θερμοκηπίου, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι θα πληρώσει και λίγα στο… λογαριασμό. Οι επιστήμονες καταλήγουν ότι θα πληγεί δυσανάλογα πολύ σε σχέση με το μέγεθός της, εξαιτίας της γεωγραφικής θέσης που έχει.
Πρόσφατη έκθεση της περιβαλλοντικής οργάνωσης WWF υποδεικνύει ότι το 2021-2050 η Αθήνα θα έχει 10-15 περισσότερες ημέρες με καύσωνα, ενώ η Θεσσαλονίκη και η Λάρισα 15-20 ημέρες, η Ρόδος θα έχει 20-30 νύχτες περισσότερο με υψηλές θερμοκρασίες, η Χαλκιδική θα έχει 10 ημέρες περισσότερο σε σχέση με το παρελθόν με αυξημένο κίνδυνο πυρκαγιάς.
Οι πολιτικές πρέπει πλέον να λαμβάνουν σοβαρά υπόψη την για τα καλά παρούσα «κλιματική αλλαγή».
Οι επιστήμονες καταθέτουν προτάσεις καιρό πριν. Πρέπει να δημιουργηθεί περισσότερο πράσινο στις πόλεις, να προστατευθούν οι παράκτιες περιοχές από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, να αντιμετωπιστεί η αύξηση των πλημμυρικών φαινομένων, να γίνεται ορθότερη χρήση των φυσικών πόρων. Επιπλέον οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής πρέπει να ληφθούν υπόψη στη γεωργία, στον τουρισμό, σε όλες τις παραγωγικές διαδικασίες.
Όμως, στου κουφού την πόρτα όσο θέλεις βρόντα.
Το εθνικό σχέδιο κατά της ερημοποίησης βρίσκεται ακόμα στα χαρτιά, ενώ η Πολιτεία εξακολουθεί να μιλά με «ΘΑ», θαρρείς και η κλιματική αλλαγή είναι απλά ένα εφιαλτικό σενάριο.
Το 2008 η Ελλάδα άκουσε τα εξ αμάξης, όταν αποδείχθηκε ότι δεν διέθετε έναν αξιόπιστο μηχανισμό για την παρακολούθηση των αερίων του θερμοκηπίου και απεβλήθη για μερικούς μήνες από τους ευέλικτους μηχανισμούς του Κιότο.
Τώρα, στον απόηχο της διεθνούς διάσκεψης της Κοπεγχάγης οφείλει -επηρεασμένη όντας- να λάβει επιτέλους μέτρα.
ΕΝΕΡΓΕΙΑ
Η Ελλάδα να διαθέτει ένα από τα καλύτερα αιολικά πεδία της Ευρώπης, μεγάλη ηλιοφάνεια, ποτάμια που κατεβαίνουν από τα βουνά, γεωθερμία και ατελείωτες θάλασσες για παραγωγή ενέργειας από τον κυματισμό.
Με απλά λόγια: μπορεί να αποτελεί το ιδανικό πεδίο εφαρμογής ΑΠΕ σε υψηλότατο ποσοστό. Εν τούτοις, μόλις το 8,5% της ενέργειας που παράγεται στη χώρα προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) και από αυτό το 6,5 από υδροηλεκτρικά φράγματα!
Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να δώσουμε μάχη ως χώρα για να πετύχουμε τον ευρωπαϊκό στόχο του 2020: 20% μείωση της κατανάλωσης ενέργειας, 20% μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, 20% της συνολικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές.
Βέβαια ζητήσαμε και πετύχαμε μειωμένη κατά 2% την παραγωγή της ενέργειας από ΑΠΕ, και αυτό το 18% όμως θέλει κόπο για να επιτευχθεί.
Την προσπάθεια για μεγαλύτερη αξιοποίηση των ΑΠΕ ανακόπτει το «τέρας» της γραφειοκρατίας, διάφορες αγκυλώσεις του Δημοσίου, αλλά και μια… κραταιά, παλαιολιθική νοοτροπία.
Από την άλλη πλευρά όμως, τίποτα δεν πρέπει να γίνει με βιασύνη για να μην έχουμε τα αντίθετα αποτελέσματα.
ΝΕΡΟ
Σε καθεστώς λειψυδρίας είναι ενταγμένη πλέον η Ελλάδα, ανεξαρτήτως αν τα αποθέματά της σε νερό είναι αρκετά για τα επόμενα δύο με τρία χρόνια.
Οι ειδικοί που σημαίνουν τον κώδωνα του κινδύνου στην Πολιτεία μιλούν για επιτακτική ανάγκη συνετής διαχείρισης νερού στη γεωργία (όπου και καταναλώνεται περισσότερο από το 80% του νερού στην Ελλάδα), έλεγχο των 200.000 παρανόμων γεωτρήσεων, περιορισμό των απωλειών των δικτύων ύδρευσης στις πόλεις και συστηματοποίηση των ελέγχων.
Ο γρίφος της επάρκειας νερού δυσκολεύει από την αύξηση της κατανάλωσης στις πόλεις (χαρακτηριστικά, η ζήτηση νερού στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας αυξάνει κατά 6% ετησίως), αλλά και στις τουριστικές περιοχές (για παράδειγμα υπολογίζεται ότι οι τουρίστες σε πολυτελείς εγκαταστάσεις στην Ελλάδα ξοδεύουν περίπου 450 λίτρα/ημέρα, σε σχέση με 100-200 λίτρα ημερησίως των Ελλήνων).
Εξάλλου, η υπερκατανάλωση νερού στις παράκτιες και τουριστικές περιοχές, έχει προκαλέσει υφαλμύρινση του υδροφόρου ορίζοντα σε έκταση 1.500 τετρ. χλμ. Παράδειγμα αποτελεί το αργολικό πεδίο, στο οποίο η άντληση νερού για τη γεωργία από τη δεκαετία του Ά50 οδήγησε στην εξάντληση και τελικά υφαλμύρινση των υπογείων αποθεμάτων.
Η Ελλάδα, βάσει της Οδηγίας για την Προστασία των Υδάτων, υποχρεούται να συστηματοποιήσει τους ποιοτικούς και ποσοτικούς ελέγχους και να συντάξει μέτρα για την προστασία επιφανειακών και υπόγειων νερών.
Ομως παραπέμπεται συνεχώς στο Ευρωδικαστήριο για κακή εφαρμογή της Οδηγίας, καθώς τρέχει ασθμαίνουσα πίσω από τις προθεσμίες.
Δάση
Ήταν καλοκαίρι του 2007 όταν μέσα σε τρεις ημέρες έγινε παρανάλωμα του πυρός ο Εθνικός Δρυμός της Πάρνηθας. Ένας τόπος παρθένας φύσης και ένας πνεύμονας για τους διαμένοντες στην τσιμεντένια πρωτεύουσα.
Δύο χρόνια μετά, το φετινό καλοκαίρι, μία νέα πύρινη λαίλαπα ήρθε για να μετατρέψει σε κρανίου τόπο τα δάση όλης της Βόρειας και Ανατολικής Αττικής.
Συνολικός απολογισμός, 300.000 στρέμματα δάσους καμένα. Η βορειοανατολική Αττική, που κάηκε, δεν ήταν ένα τυχαίο μέρος. Εκεί εδράζονται 250.000 αυθαίρετες κατοικίες. Είναι ο ιδανική βάση μιας άναρχης οικιστικής ανάπτυξης σε μια πρόχειρη προσπάθεια διεξόδου από το ήδη υπερκορεσμένο Λεκανοπέδιο.
Η κατασκευή ικανών οδικών αξόνων, όπως η Αττική Οδός, αλλά και έργων, όπως το αεροδρόμιο «Ελ. Βενιζέλος», αποτέλεσαν βούτυρο στο ψωμί των εργολάβων της που την πλασάρουν ως ιδεώδη τόπο κατοικίας για τις χιλιάδες των εγκλωβισμένων που ονειρεύονται να ζήσουν σε ένα απόκεντρο κοντά στο κέντρο.
Βουνά
* Υμηττός
Η διάσωση των ορεινών οικοσυστημάτων, και συγκεκριμένα του Υμηττού, που αποτελεί ένα σπάνιο μεσογειακό δασικό οικοσύστημα με πλούσια βιοποικιλότητα, θα έπρεπε να αποτελεί προτεραιότητα για την Αττική.
Αξιόλογη είναι η χλωρίδα και η πανίδα του Υμηττού, ενώ καταγράφεται ένας εξαιρετικά υψηλός αριθμός ειδών που απειλούνται με εξαφάνιση και προστατεύονται από την εθνική και διεθνή νομοθεσία για την προστασία της άγριας φύσης.
Για τους λόγους αυτούς εντάχθηκε στο πανευρωπαϊκό δίκτυο Natura 2000 και στο δίκτυο των σημαντικών βιοτόπων της χώρας (Korine), ενώ προτάθηκε να ανακηρυχθεί σημαντική περιοχή για τα πουλιά (ΙΒΑ).
Σημαντική είναι επίσης η συμβολή του Υμηττού στη διαμόρφωση του μικροκλίματος των Αθηνών. Όμως σήμερα κινδυνεύει και απειλείται, γιατί αποτελεί ένα φυσικό εμπόδιο επέκτασης της Αθήνας προς τα Μεσόγεια και σύνδεσής της με την περιοχή του αεροδρομίου των Σπάτων.
Αυτό έχει ως συνέπεια ο ορεινός όγκος να δέχεται έντονες οικιστικές και άλλες πιέσεις. Πλήθος συμφερόντων φέρονται να δρουν πάνω στον Υμηττό: οικονομικά, ιδιωτικά, εκκλησιαστικά, οικοδομικών συνεταιρισμών κ.ά.
Η αυθαιρεσία, η παράνομη δόμηση, η καταπάτηση δημόσιας δασικής γης, δημιουργούν σημαντικές αλλοιώσεις στο ανάγλυφο του βουνού και στις χρήσεις, διαταράσσοντας το οικοσύστημά του.
Το αρμόδιο υπουργείο και το νέο ρυθμιστικό καλούνται να τον προστατεύσουν.
* Οίτη
Αποτελεί ένα μοναδικό οικοσύστημα, για την προστασία του οποίου δημιουργήθηκε το 1966 ο Εθνικός Δρυμός Οίτης. Η περιφερειακή ζώνη καλύπτει 42.000 στρ., ενώ ο πυρήνας 30.000 στρ.
Όμως από το 2007 μεγάλη ιδιωτική μεταλλευτική εταιρεία άρχισε να σχεδιάζει την επέκταση των δραστηριοτήτων της ακόμα και μέσα σε περιοχές χαρακτηρισμένες ως Ειδική Ζώνη Προστασίας Βιοποικιλότητας (SPA GR 244007)!
Η εταιρεία, που προωθεί τα σχέδιά της εντός και εκτός του Εθνικού Δρυμού, επικαλούμενη παλαιότερες παραχωρήσεις της περιοχής από την πολιτεία, έχει καταθέσει Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για έρευνα – αναζήτηση κοιτασμάτων για τρία χρόνια και για εξόρυξη βωξίτη στην ευρύτερη περιοχή.
Ειδικότερα, τα σχέδια περιλαμβάνουν γεωτρήσεις σε 296 σημεία της Οίτης, σε περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, αλλά και κοντά σε οικισμούς και αρχαιολογικούς χώρους.
Αρμόδιοι φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης της περιοχής, κινήσεις πολιτών αλλά και πολιτικά κόμματα και πλήθος περιβαλλοντικών φορέων εξέφρασαν από την πρώτη στιγμή την κατηγορηματική αντίθεσή τους στην εμπορική εκμετάλλευση και την περιβαλλοντική υποβάθμιση της περιοχής… και ο αγώνας συνεχίζεται.
* Γκιώνα
Η Γκιώνα, ένας μεγάλος ορεινός όγκος ύψους 2.510μ με χαρακτήρα καθαρά αλπικό, θεωρείται το σπανιότερο ορεινό φυσικό οικοσύστημα της Στερεάς Ελλάδας. Όμως η -χωρίς περιβαλλοντική μέριμνα- εκμετάλλευση του βωξίτη από μεγάλη ιδιωτική μεταλλευτική εταιρεία αφήνει πίσω της πολλές πληγές:
• επεκτείνεται σε όλο το βουνό ακόμη και σε προστατευόμενες περιοχές Natura,
• βάζει σε κίνδυνο τα δάση και τα προστατευόμενα είδη με το εκτεταμένο οδικό δίκτυο προσπέλασης των εξορύξεων, την ανεξέλεγκτη απόθεση στείρων,
• τραυματίζει την συνέχεια του δάσους και τη λειτουργία της φύσης, δημιουργώντας σεληνιακά τοπία,
• βάζει σε κίνδυνο τα επιφανειακά και υπόγεια ύδατα της λεκάνης απορροής του Μόρνου και του Κηφισού με τις ανεξέλεγκτες γεωτρήσεις, τις υπόγειες και υπαίθριες εκμεταλλεύσεις χωρίς να έχουν προηγηθεί υδρογεωλογικές μελέτες, επιτείνοντας το υδρολογικό πρόβλημα του Λεκανοπεδίου της Αττικής,
• βάζει σε κίνδυνο το θαλάσσιο οικοσύστημα του Κορινθιακού Κόλπου, εφόσον εκεί καταλήγουν τα απόβλητα της επεξεργασίας βωξίτη, που περιέχουν επικίνδυνα βαρέα μέταλλα, από το εργοστάσιο της αλουμίνας.
Λίμνες
* Πρέσπες
Η περιοχή είναι ενταγμένη στο δίκτυο Natura 2000, έχει μεγάλη ορνιθολογική αξία, η Mικρή Πρέσπα είναι περιοχή προστατευόμενη από τη Συνθήκη Ραμσάρ και στις αρχές του 2009 το ΥΠΕΧΩΔΕ ανακοίνωσε τη θέσπιση του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών.
Υπάρχει ωστόσο καταγγελία από την Εταιρεία Προστασίας Πρεσπών για ανεξέλεγκτες αμμοληψίες, από τον Αύγουστο του 2008. Ορατός είναι ο κίνδυνος μείωσης του εδαφικού τμήματος ανάμεσα στη Μικρή και τη Μεγάλη Πρέσπα με αποτέλεσμα να θεωρείται πολύ πιθανή πλέον η ενοποίηση των δύο λιμνών. Αν κάτι τέτοιο συμβεί η περιβαλλοντική καταστροφή θα είναι αναπόφευκτη. Για το ζήτημα έχουν γίνει επανειλημμένες κρούσεις στην Κομισιόν τον τελευταίο χρόνο.
Η παράνομη αμμοληψία στην παραλία της Μεγάλης Πρέσπας δεν είναι φαινόμενο των ημερών μας. Τα τελευταία δέκα χρόνια η περιοχή της απόληψης έχει σχεδόν τριπλασιαστεί, λόγω της ανεξέλεγκτης και παράνομης εμπορίας άμμου ακόμα και εκτός της λεκάνης των Πρεσπών.
Σύμφωνα με τον υπολογισμό των περιβαλλοντικών οργανώσεων, μέσα σε οχτώ μήνες αφαιρέθηκαν 3.500 κυβικά μέτρα από έκταση 0,8 στρεμμάτων.
Η στάθμη της Μεγάλης Πρέσπας εν τω μεταξύ ακολουθεί φθίνουσα πορεία, με τη χαρακτηριστική πτώση των δέκα μέτρων τα τελευταία 20 χρόνια.
* Δοϊράνη
Η Λίμνη Δοϊράνη βρίσκεται στα σύνορα Ελλάδας και πρώην Γιουγκοσλαβίας, 75 χιλιόμετρα βόρεια της Θεσσαλονίκης. Αποτελεί κατάλοιπο της μεγαλύτερης άλλοτε, Παιονίας Λίμνης και ανήκει πλέον στο δίκτυο Natura 2000.
Το μεγαλύτερο πρόβλημά της σήμερα είναι η μείωση της στάθμης των νερών της. Σύμφωνα με το Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων (ΕΚΒΥ), τα τελευταία χρόνια το υδατικό ισοζύγιο έχει διαταραχθεί.
Η λίμνη ωστόσο αντιμετωπίζει μια σειρά από σημαντικά προβλήματα, όπως ευτροφισμό, μόλυνση των υδάτων από χημικά υπολείμματα αγροτικών δράσεων και υπερβολική άρδευση.
Ερευνα του ΑΠΘ έδειξε πως η Δοϊράνη παραμένει ένα οικοσύστημα με υψηλή βιοποικιλότητα, η οποία απειλείται από την κυριαρχία των κυανοβακτηρίων, συμπεριλαμβανομένων και τοξικών, ενώ η οικολογική της κατάσταση την τελευταία δεκαετία έχει υποβαθμιστεί από μέτρια σε κακή.
* Βεγορίτιδα
Η λίμνη Βεγορίτιδα βρίσκεται στη Δυτική Μακεδονία, είναι η δεύτερη σε μέγεθος λίμνη της Ελλάδος μετά τη Μεγάλη Πρέσπα και είναι επίσης ενταγμένη στο δίκτυο Natura 2000.
Οι ανθρωπογενείς παρεμβάσεις που γίνονται σΆ αυτήν, έχουν ως αποτέλεσμα τη μείωση του όγκου των νερών της, σε ποσοστό 35% επί του αρχικού της όγκου.
Οι αρδευόμενες εκτάσεις έχουν τετραπλασιαστεί μέσα στις τελευταίες τρεις δεκαετίες, ενώ οι καταπατημένες εκτάσεις γύρω από τη λίμνη ανέρχονται σε χιλιάδες στρέμματα.
Πρόσφατη έρευνα του ΑΠΘ φωτογραφίζει την υποβάθμιση και την κακή οικολογική κατάσταση της λίμνης που δεν στερείται κυανοβακτηρίων. Τοπικοί φορείς και ο Σύλλογος Προστασίας Βεγορίτιδας αναφέρουν ότι καταλήγουν σε αυτήν αστικά λύματα και υπολείμματα φυτοφαρμάκων.
Ενδεικτική της κατάστασης είναι η επισήμανση της Οικολογικής Κίνησης Κοζάνης: «Επί 45 χρόνια δέχεται τη ληστρική ανθρώπινη εκμετάλλευση και οδηγείται στην ολοκληρωτική καταστροφή».
Ποτάμια
* Ασωπός
Πολύς λόγος έγινε για τον αργό θάνατο του ιστορικού ποταμού, αλλά πολύ λίγα πραγματοποιήθηκαν για την… ανάνηψή του.
Το εξασθενές χρώμιο, η μόλυνση στον υδροφόρο ορίζοντα, στα επιφανειακά ύδατα του ποταμού, η κακή διαχείριση των αποβλήτων αποτελούν τις κύριες αιτίες για την υποβάθμιση του Ασωπού ποταμού και του περιβάλλοντός του, αλλά και για τις άσχημες επιπτώσεις στην υγεία των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής.
Για πολλά χρόνια οι κάτοικοι βρίσκονται αντιμέτωποι με σοβαρούς κινδύνους για την υγεία τους, λόγω της ανεξέλεγκτης ρύπανσης του ποταμού και της περιβαλλοντικής υποβάθμισης της περιοχής. Οι έλεγχοι διεξήχθησαν, πιστοποίησαν τα εγκλήματα που γίνονταν εις βάρος του οικοσυστήματος της περιοχής αλλά και της δημόσιας υγείας των κατοίκων που για χρόνια υποστήριζαν ότι συμβαίνουν σοβαρές παραβάσεις.
Τον περασμένο Ιούνιο ο εισαγγελέας Πλημμελειοδικών Θήβας αποφάσισε να παραπέμψει σε δίκη τους υπεύθυνους 15 βιομηχανιών για πρόκληση σωματικής βλάβης και θανάτου, αφού τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί το ποσοστό σε κρούσματα καρκίνου στην ευρύτερη περιοχή των Οινοφύτων.
Η δίκη, ωστόσο, αναβλήθηκε πολλάκις γεννώντας ερωτηματικά.
Οι δεκαπέντε βιομηχανίες όταν κάποτε καθίσουν στο εδώλιο του κατηγορουμένου, και αν κριθούν ένοχες, αντιμετωπίζουν ποινή κάθειρξης μέχρι και δέκα χρόνια.
* Αχελώος
Υπενθυμίζεται ότι η ευρωπαϊκή οδηγία για την διαχείριση υδάτων αποκλείει τη μεταφορά νερού από μια λεκάνη απορροής σε άλλη. Με απλούστερα λόγια… δεν εγκρίνει έργα όπως είναι ο Αχελώος.
Την απάντηση έδωσε ο Επίτροπος για το Περιβάλλον κ. Σταύρος Δήμας, εκτιμώντας ότι το ζήτημα του Αχελώου θα πρέπει να αντιμετωπιστεί από τις αρμόδιες ελληνικές αρχές στα Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής. Σημειώνεται ότι οι λεκάνες απορροής του Αχελώου στη Δυτική Ελλάδα και του Πηνειού στη Θεσσαλία είναι χωριστές και κάθε μία χρειάζεται αυτοτελές «Σχέδιο Διαχείρισης».
Τα σχέδια αυτά πρέπει να υποβληθούν στην Επιτροπή έως τις 22 Μαρτίου 2010 και έπειτα από την υποβολή τους η Επιτροπή θα αξιολογήσει προσεκτικά αν τα κράτη μέλη έχουν συμμορφωθεί με τις υποχρεώσεις τους.
Η οδηγία για τα νερά είναι σαφής ως προς την ασυμβατότητα της μεταφοράς νερού από μια λεκάνη απορροής σε άλλη.
Θέτει επίσης μια σειρά οργανωτικών προϋποθέσεων για την καλύτερη διαχείριση των νερών των κρατών μελών, τις οποίες οι προηγούμενες κυβερνήσεις καθυστέρησαν δραματικά να προωθήσουν με αποτέλεσμα σήμερα η χώρα μας να μη διαθέτει ακόμη το διαχειριστικό εργαλείο της οδηγίας πλαίσιο για το νερό που είναι η παρακολούθηση.
Χωρίς τη παρακολούθηση (προσωπικό, εργαστήρια, εξοπλισμός, θεσμικά μέτρα) δεν υπάρχει αξιόπιστη εικόνα της υφιστάμενης κατάστασης, δεν υπάρχουν περιβαλλοντικοί στόχοι αποκατάστασης και συνεπώς καθιστούν τα όποια Σχέδια Διαχείρισης κενά περιεχομένου.
* Σπερχειός – Μαλιακός Κόλπος
Η κατάσταση του Μαλιακού Κόλπου στη Φθιώτιδα σήμερα είναι εκρηκτική. Έχει συγκεντρώσει τόση και τέτοια ρύπανση, που με μαθηματική ακρίβεια οδηγείται σε θάνατο.
Εργοστάσια, ελαιοτριβεία, αστικά λύματα, μεγάλες ποσότητες φυτοφαρμάκων, κτηνοτροφικές μονάδες και «πάσης φύσεως» σκουπίδια, συνθέτουν το εκρηκτικό μίγμα της ρύπανσης του κόλπου.
Το πρόβλημα είναι οικολογικό – περιβαλλοντικό αλλά και οικονομικό – κοινωνικό για την ευρύτερη περιοχή της παράκτιας ζώνης της Φθιώτιδας, είναι και θέμα υγείας. Ψαράδες και καταναλωτές από τη μια, αλλά και επαγγελματίες και κάθε είδους τουριστικές επιχειρήσεις είναι σε πλήρη απόγνωση. Ζητούμενο αποτελεί ένας αξιόπιστος και αποτελεσματικός ελεγκτικός μηχανισμός που να μπορεί έγκαιρα να εντοπίσει τις εστίες ρύπανσης και να τις απομονώσει.
* Αλιάκμονας
Διασχίζει τη Δυτική Μακεδονία και είναι ο μεγαλύτερος σε μήκος ποταμός της Ελλάδας που πηγάζει σε ελληνικό έδαφος.
Η υπεράντληση των υδάτων, η αλόγιστη χρήση φυτοφαρμάκων και η μη ολοκληρωμένη επεξεργασία των βιομηχανικών λυμάτων συντελούν σημαντικά στη κακή κατάσταση που έχει διαπιστώσει για τον ποταμό το ΑΠΘ.
Νερό καλής ποιότητας εντοπίστηκε μόνο σε δύο σταθμούς δειγματοληψίας, από τους συνολικά 13 στον Αλιάκμονα, ενώ στους υπόλοιπους η κατάσταση είναι από μέτρια έως κακή.
Σύμφωνα με την Οικολογική Κίνηση Κοζάνης το νερό του ποταμού έχει επιβαρυνθεί με αμίαντο από τα -κλειστά πλέον- μεταλλεία Ζιδανίου.
Σοβαρό πρόβλημα δημιουργείται σε πολλά σημεία κατά μήκος της κοίτης του ποταμού από ανεξέλεγκτες αμμοληψίες.
Συνηθισμένο φαινόμενο είναι και οι καταπατήσεις παραποτάμιων εκτάσεων για καλλιέργεια και το παράνομο κυνήγι υδρόβιων.
Αγρότες, δήμοι, ΔΕΗ και βιομηχανίες αντλούν συνεχώς τεράστιες ποσότητες νερού, ενώ στο δέλτα έχουν καταγραφεί καταπατήσεις, αυθαίρετες κατασκευές και μπαζώματα… που αν δεν λάβουν σύντομα τέλος θα γεννήσουν μύρια άλλα δεινά.
* Στρυμόνας
Ο ποταμός Στρυμόνας, ένας από τους σημαντικότερους ποταμούς της βόρειας Ελλάδας, διασχίζει το νομό Σερρών, πηγάζει από τη Βουλγαρία και εκβάλλει στη θάλασσα, στο ύψος του Στρυμονικού Κόλπου.
Σήμερα, τα νερών του μολύνονται συστηματικά από υπολείμματα φυτοφαρμάκων, αγροτικών, κτηνοτροφικών και βιοτεχνικών δραστηριοτήτων και κυρίως από την ανεξέλεγκτη διάθεση αστικών λυμάτων και βοθρολυμάτων που προέρχονται από οικισμούς της περιοχής.
Αποτέλεσμα είναι η ρύπανση του ποταμού αλλά και των υπόγειων υδάτων στις περιοχές Πεθελινού, Στρυμονικού και Νιγρίτας.
Μελέτη του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών δείχνει πως η κατάσταση στον ποταμό είναι απογοητευτική.
Στη λεκάνη του Στρυμόνα η βιομηχανική δραστηριότητα στο βουλγαρικό τμήμα της είναι σχετικά έντονη. Οι συγκεντρώσεις νιτρικών αλάτων κοντά στα σύνορα είναι υψηλές.
Επί ελληνικού εδάφους μερικώς επεξεργασμένα οικιακά και βιομηχανικά απόβλητα (κυρίως από βιομηχανίες παραγωγής τροφίμων) καταλήγουν στα νερά του ποταμού, ενώ στο βουλγαρικό τμήμα του ποταμού έχουν κατασκευαστεί 56 ταμιευτήρες και στο ελληνικό έδαφος ένα φράγμα για τον έλεγχο των πλημμυρών μετέτρεψε τους υγροτόπους της Κερκίνης σε μια ημιφυσική λίμνη μεγάλης οικολογικής σημασίας.
* Αλφειός
Μετά τις μεγάλες καταστροφές που προκάλεσαν οι πυρκαγιές του Αυγούστου του 2007 στην Ηλεία, με δραματικές επιπτώσεις στο οικοσύστημα και γενικότερα στο περιβάλλον, ο νομός δέχεται ακόμα ένα περιβαλλοντολογικό πλήγμα.
Έρευνες και συμπεράσματα στα οποία οδηγήθηκαν οι επιστήμονες του Πανεπιστημίου Πατρών σχετικά με την κατάσταση των νερών του ποταμού Αλφειού στην περιοχή της Ηλείας και της Αρκαδίας.
Σύμφωνα με τις μελέτες εντοπίστηκαν πολύ υψηλές συγκεντρώσεις ρύπων και τοξικών στοιχείων, ρύποι που προέρχονται από βαρέα μέταλλα, όπως μόλυβδο και χαλκό και θειικών στοιχείων από την καύση του λιγνίτη στην Μεγαλόπολη στο εργοστάσιο της ΔΕΗ.
Στην περιοχή της Ηλείας, στα νερά του ποταμού εντοπίστηκε τόσο τέφρα από τις μονάδες του λιγνίτη όσο και απόβλητα ελαιουργείων.
Τα νερά του ποταμού μολύνονται, η άγρια χλωρίδα και η πανίδα καταστρέφονται, η θάλασσα στις εκβολές του ποταμού Αλφειού κινδυνεύει όπως επίσης κινδυνεύει με μόλυνση και ο υπόγειος υδροφόρος ορίζοντας.
* Ευρώτας
Ο ποταμός Ευρώτας είναι ο δεύτερος σε σημασία ποταμός της Πελοποννήσου μετά τον Αλφειό και αποτελεί σημαντικό κεφάλαιο για τις αγροτικές περιοχές που τον περιβάλλουν.
Σύμφωνα με μελέτη του Πολυτεχνείου Κρήτης, στα πλαίσια του ευρωπαϊκού προγράμματος LIFE για το περιβάλλον, ο βιολογικός καθαρισμός Σπάρτης μολύνει τον Ευρώτα και στην όχθη του υπάρχει συσσώρευση στερεών αποβλήτων. Οι κάτοικοι και οι τοπικοί φορείς καταγγέλλουν ρύπανση από ανεπεξέργαστα λύματα βιομηχανιών.
Τον περασμένο Μάρτιο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δια στόματος Σταύρου Δήμα δήλωσε ενήμερη για τη ρύπανση του Ευρώτα και ζήτησε σχέδιο διαχείρισης της ποτάμιας λεκάνης και ολοκληρωμένο πρόγραμμα λήψης μέτρων μέχρι τέλους 2009.
Η Επιτροπή μάλιστα δεσμεύθηκε ότι πρόκειται να παρακολουθήσει από κοντά κατά πόσο οι Ελληνικές αρχές θα ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους. Για να δούμε.
* Νέστος
Έξω από την πόλη της Καβάλας, στην περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης εκβάλει ο ποταμός Νέστος δημιουργώντας έναν εκτεταμένο υγρότοπο προστατευόμενο από τη Συνθήκη Ramsar από το 1975 και ενταγμένο στο Δίκτυο NATURA 2000.
Παρά ταύτα ο Νέστος απειλείται με τεράστια οικολογική καταστροφή καθώς έχει μετατραπεί σε χωματερή. Η ρύπανση του ποταμού είναι τεράστια καθώς στα νερά του επιπλέουν απορρίμματα, φιάλες με χημικά, πλαστικά μπουκάλια και σακούλες, νεκρά ζώα και φυτοφάρμακα.
Το οικοσύστημα του Νέστου απειλείται με ολοκληρωτική καταστροφή και οι κάτοικοι της περιοχής εκπέμπουν σήμα κινδύνου τονίζοντας ότι θα πρέπει άμεσα να ληφθούν δραστικά μέτρα για την προστασία του.
Ο Νέστος θα μοιάζει με νεκρό τοπίο αν δε γίνει άμεσα βιολογικός καθαρισμός, αφού παράλληλα απειλείται και η δημόσια υγεία των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής.
Η Κομισιόν παρακολουθεί στενά το θέμα και ερευνά τα αίτια της ρύπανσης του ποταμού Νέστου. Μέχρι στιγμής έχει δοθεί μια μικρή επιχορήγηση των 30.000 ευρώ για το καθαρισμό του Νέστου. Δειγματοληψίες που έχουν γίνει στο νερό του ποταμού δείχνουν ότι η ποιότητα του είναι κακή και από τα νερά του αρδεύονται χιλιάδες στρέμματα καλλιεργειών στους νομούς Δράμας, Καβάλας και Ξάνθης.