Φιλοσοφώντας για την ελευθερία, την ίση μεταχείριση και τη δικαιοσύνη
Οι άνθρωποι ανέκαθεν οραματίζονταν ιδανικές κοινωνίες, όπου θα επικρατεί ελευθερία, δικαιοσύνη, ευημερία και αρμονία. Ωστόσο, κάθε όραμα – ουτοπία παραμένει ένας αφηρημένος στόχος που, όταν επιχειρείται να εφαρμοστεί στην πράξη, συναντά την ανθρώπινη φύση, με τις αδυναμίες, τις αντιφάσεις και τις συγκρούσεις της. Σήμερα ειδικά, στην εποχή των τεράτων και του ανήθικου που ζούμε, καταντάει ανώφελο να συζητάμε γι’ αυτές τις πανανθρώπινες αναλλοίωτες αξίες λένε πολλοί. Είναι έτσι; Να τα παρατήσουμε; Η Γαλλική Επανάσταση;
Η ελευθερία, η ισότητα και η δικαιοσύνη είναι θεμελιώδεις αξίες που έχουν απασχολήσει φιλοσόφους, πολιτικούς και κοινωνίες για αιώνες. Κουβαλούν μέσα τους οράματα, αγώνες και συγκρούσεις, γι’ αυτό και χαρακτηρίζονται ως «μεγάλες κουβέντες» Δεν είναι απλές λέξεις, αλλά έννοιες γεμάτες νόημα και ιστορία. Άμα κοιτάξουμε πίσω, κάθε κοινωνία και κάθε εποχή ερμηνεύει αυτές τις αξίες διαφορετικά. Παρόλο που αυτές οι αξίες προβάλλονται ως ιδανικά, η εφαρμογή τους στην πραγματική ζωή είναι συχνά ατελής ή και αντιφατική. Η ιστορία έχει δείξει ότι αυτές οι έννοιες χρησιμοποιούνται πολλές φορές ως ρητορικά εργαλεία, χωρίς να συνοδεύονται πάντα από αντίστοιχες πράξεις. “Πιστεύω ότι ψάχνουμε ουτοπίες… ο ίδιος ο άνθρωπος είναι ατελές στοιχείο του συστήματος” ακούμε να λένε…
Ο άνθρωπος δεν είναι ένα τέλειο ον. Κυριαρχείται από συναισθήματα, επιθυμίες, εγωισμό και περιορισμούς, που τον καθιστούν ευμετάβλητο και συχνά απρόβλεπτο. Κάθε σύστημα που στηρίζεται στους ανθρώπους, είτε πρόκειται για πολιτικό, οικονομικό ή κοινωνικό, είναι εκ των προτέρων ατελές, αφού εμπεριέχει τις ίδιες αδυναμίες που χαρακτηρίζουν τα άτομα που το συναποτελούν. Όμως, η ζωή και η ιστορία μας δείχνουν πως όλα είναι σε διαρκή κίνηση και μεταβολή. Ο άνθρωπος εξελίσσεται, οι κοινωνίες μετασχηματίζονται και νέες προκλήσεις αναδύονται. Έτσι, η αναζήτηση της ουτοπίας δεν παύει να είναι σημαντική, καθώς δίνει κατεύθυνση και έμπνευση στις κοινωνίες. Στις κοινωνίες του μέλλοντος… έστω.
Λίγο περισσότερο για την ελευθερία, μου επιτρέπετε… το υπέρτατο αγαθό. Όπως το οξυγόνο είναι απαραίτητο για τη ζωή, έτσι και η ελευθερία αποτελεί βασική προϋπόθεση για την ανθρώπινη ύπαρξη. Οι «πνοές ελευθερίας» συμβολίζουν στιγμές όπου άνθρωποι ή κοινωνίες ένιωσαν να αποτινάσσουν περιορισμούς, καταπίεση ή καταναγκασμούς, βιώνοντας μια αίσθηση αναγέννησης και ελπίδας. Στην ιστορία, υπήρξαν περίοδοι όπου η ελευθερία αναδύθηκε σαν ξαφνική ανάσα καθαρού αέρα. Στιγμές επαναστάσεων, κοινωνικών αλλαγών ή ατομικών αφυπνίσεων. Οι άνθρωποι που έζησαν τέτοιες στιγμές ένιωσαν το «οξυγόνο» που προσφέρει η ελευθερία, είτε σε πολιτικό επίπεδο είτε σε προσωπικό, μέσα από την απελευθέρωση από φόβους, καταπίεση ή περιορισμούς. Όπως μια πνοή δεν διαρκεί για πάντα και χρειάζεται διαρκής ανανέωση, έτσι και η ελευθερία δεν είναι κάτι δεδομένο. Πολλές φορές οι «πνοές ελευθερίας» είναι σύντομες, προσωρινές, στιγμές που έρχονται και φεύγουν, αφήνοντας όμως το αποτύπωμά τους, όπως μια βαθιά ανάσα που ξυπνά το σώμα και το πνεύμα.