Ομάδα Κοινωνικής Εγρήγορσης
ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
Αθήνα 15-2-2007
Έχουν περάσει τρία περίπου χρόνια άσκησης της εξουσίας από τη νέα κυβέρνηση και θα προσδοκούσε κανείς συγκεκριμένες πρωτοβουλίες στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος,αντίθετα όλες οι πρωτοβουλίες που έχουν μέχρι σήμερα αναληφθεί, συνδέονται αποκλειστικά με τον τομέα των δημόσιων έργων. Όμως τα δημόσια έργα είναι άλλο κεφάλαιο και η περιβαλ-λοντική πολιτική διαφορετικό, κάτι που δεν πρέπει να συγχέεται στον κεντρι-κό σχεδιασμό, ούτε να υποτάσσεται στον προγραμματισμό αναπτυξιακών δραστηριοτήτων.Το περιβάλλον δεν μπορεί και δεν πρέπει να μπερδεύεται με άλλες δραστηριότητες αλλά να αποτελεί κύριο και αυτοτελή κεντρικό άξονα και πλήρως διακριτό πυλώνα πολιτικής.
Η έλλειψη αυτής της ευαισθησίας και η άγνοια πάνω σε βασικά περιβαλ-λοντικά ζητήματα, μας οδήγησε και στην περιπέτεια της αναθεώρησης του Συντάγματος, μία πρωτοβουλία αχρείαστη, που έγινε κυρίως με οπτική μικροκομματικών σκοπιμοτήτων και που οδήγησε στο γνωστό αδιέξοδο, αφού έλειπε ο οραματισμός και η αρχική ειλικρινής πρόθεση.
Δεν είναι μόνο η αναθεώρηση του άρθρου 24, που πλήττει κατευθείαν το περιβάλλον αλλά και η ίδρυση Συνταγματικού δικαστηρίου, αφού το επιδιωκόμενο είναι να αφαιρεθεί από το ΣτΕ ο χειρισμός υποθέσεων που αφορούν στη συνταγματικότητα νόμων, που σχετίζονται κύρια με το φυσικό περιβάλλον. Η συνολική πρόταση αναθεώρησης του Συντάγματος έγινε στην τελείως λάθος κατεύθυνση και ήταν αποτέλεσμα μιάς παντελούς έλλειψης νομοθετικής πολιτικής, εκ μέρους της κυβέρνησης, όλα αυτά τα χρόνια, όσον αφορά τον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος. Η λέξη περιβάλλον, στο κυβερνητικό λεξιλόγιο, είναι περίπου ανύπαρκτη έως ενο-χλητική και όλα αυτά που βιώνουμε είναι απλά παρενέργειες αυτής της πολιτικής πραγματικότητας, της έλλειψης δηλαδή στοιχειώδους παιδείας, πάνω σε ένα τόσο κρίσιμο για την ανθρωπότητα ζήτημα.
Στο ΥΠΕΧΩΔΕ το τμήμα του περιβάλλοντος είναι ανενεργό, με από-τέλεσμα ολόκληρες διευθύνσεις, όπως η Γενική Δ/νση Νερών, να βρίσκο-νται χωρίς αντικείμενο εργασίας με βασικό αίτιο την ανυπαρξία κεντρι-κού σχεδιασμού και συναφούς υποστηρικτικής δράσης.
Αλλά και στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης ο τομέας δάση είναι τελείως παραμελημένος και παραγκωνισμένος και αφήνεται να λειτουργεί χωρίς την παρουσία του Υπουργού, με μόνη προσφορά του την αποχαρακτη-ριστική ερμηνευτική του εγκύκλιο υπ’αρ.πρωτ1099/26-10-2004 να βρίσκεται σε πλήρη ισχύ, όπως είχαμε αναφέρει και σε προηγούμενο δελτίο τύπου μας.
Αποτέλεσμα αυτής της αδράνειας είναι τα πάντα στον τομέα περιβάλλον να έχουν τελματώσει και αναμενόμενες νομοθετικές και διοικητικές πρωτο-βουλίες να μην υπάρχουν καθόλου.
Mε τo νόμo 3044/2002 ιδρύθηκαν 25 φορείς διαχείρισης προστατευ-όμενων περιοχών στην Ελλάδα, σε εφαρμογή της κοινοτικής οδηγίας 92/43. Στα διοικητικά συμβούλια αυτών των φορέων διαχείρισης έχουν διοριστεί άτομα, που αφ’ενός έχουν άλλη κύρια απασχόληση και γι’ αυ-τούς το συγκεκριμένο αντικείμενο είναι απλώς ένα πάρεργο, δεν έχουν χρόνο ούτε μεράκι και δεν ασχολούνται, αφ’ετέρου έχουν διοριστεί πρό-σωπα με παλαιοκομματική λογική, που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις της νομοθεσίας, καθώς δεν κατέχουν τα απαιτούμενα προσόντα και γνώσεις.
Συνέπεια αυτής της κατάστασης είναι αυτοί που έχουν την γνώση να μην έχουν το χρόνο και οι άλλοι που έχουν το χρόνο να μην έχουν τη γνώση και βέβαια να μη λειτουργούν οι φορείς. Aλλωστε έχουν πλήρη αδυ-ναμία πρόσληψης μόνιμου προσωπικού, αφού, για κανένα από αυτούς , δεν έχουν συσταθεί έστω και περιορισμένες οργανικές θέσεις. Προσλαμβάνονται συμβασιούχοι, για περιορισμένο χρονικό διάστημα, που μόλις μάθουν μερικά πράγματα, φεύγουν, χωρίς να προλάβουν να ειδικευτούν και έτσι δημιουρ-γείται ασυνέχεια στη λειτουργία των φορέων.
Στο ΥΠΕΧΩΔΕ δεν έχει δημιουργηθεί ουδείς υποστηρικτικός μηχανισμός που θα διευκόλυνε τη λειτουργία τους, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι από αυτούς να αποτελούν εικονική πραγματικότητα, γιατί απλούστατα δεν ενδια-φέρεται κανείς. Η όποια χρηματοδότηση ορισμένων φορέων από τους κοινο-τικούς πόρους δεν μπορεί να υποκαταστήσει μία σαφή διαχρονική πολιτική για τις προστατευόμενες περιοχές, γιατί κάποια στιγμή θα τελειώσουν τα λεφτά της Ευρωπαικής Ενωσης και θα πρέπει το Ελληνικό Δημόσιο να κατά- βάλει εξ ολοκλήρου τις δαπάνες συντήρησης, οπότε καταλαβαίνει κανείς τι έχει να γίνει. Αποκορύφωμα της πολιτικής αδιαφορίας είναι το γεγονός, ότι αρκετά χρόνια μετά την θεσμοθέτηση πολλών φορέων, οι προστατευόμενες περιοχές για τις οποίες δημιουργήθηκαν δεν διαθέτουν νομικό καθεστώς.
Όσον αφορά τη ρύπανση του περιβάλλοντος, δηλαδή ατμοσφαιρική ρύ-πανση, διαχείριση απορριμμάτων επικίνδυνα απόβλητα, ηχορύπανση και υδάτινη ρύπανση, ο κεντρικός σχεδιασμός είναι ανύπαρκτος και ο κεντρικός έλεγχος αποσπασματικός. Η όποια ενεργοποίηση περιορίζεται μόνο στην απορρόφηση των κονδυλίων και η όποια επέμβαση γίνεται μόνο αν υπάρξει σοβαρό και άμεσα εμφανές πρόβλημα ή κάποια καταγγελία ή ξεσηκωμός τοπικού πληθυσμού, μετά από λίγο όμως όλα αυτά ξεχνιούνται.
Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η απλή μετάφραση των κοινοτικών οδηγιών στα ελληνικά δεν σημαίνει ότι δημιουργούνται και οι προϋποθέσεις εφαρμογής τους, δηλαδή εκτός από την οδηγία οφείλει το ΥΠΕΧΩΔΕ να δια-μορφώσει σχέδιο δράσης και υποστηρικτικούς διοικητικούς και οικονομικούς μηχανισμούς, για την πραγματική εφαρμογή της νομοθεσίας.
Αναφορικά με την ατμοσφαιρική ρύπανση, που αρμόδια είναι κατά σειρά τα Υπουργεία Μεταφορών, Υγείας, Ανάπτυξης, ΥΠΕΧΩΔΕ και άλλα ών ουκ εστί αριθμός, κανείς δεν κάνει τίποτα, καθώς η πολυαρμοδιότητα και η πολύ-διάσπαση έχουν βραχυκυκλώσει τα πάντα. Μάλιστα πάρα πολλές οδηγίες της Ευρωπαικής Ενωσης, λόγω αυτής της κατάστασης, δεν έχουν ακόμα ενσωμα-τωθεί στην ελληνική νομοθεσία.
Στη διαχείριση απορριμμάτων βρισκόμαστε τώρα στο στάδιο κατασκευής ΧΥΤΑ,τη στιγμή που στην Ευρώπη, με οδηγία, βρίσκονται ένα βήμα προ της κατάργησης των ΧΥΤΑ. Στη χώρα μας δεν έχει εφαρμοστεί το σύστημα δια-λογής απορριμμάτων στην πηγή και κάποιες προσπάθειες με ειδικούς κάδους ορισμένων δήμων έχουν καταλήξει σε αποτυχία, λόγω κακής διαχείρισης ή έλλειψης χρημάτων ή έλλειψης παιδείας ή έλλειψης προσωπικού κ.λπ.
Όσον αφορά τα επικίνδυνα τοξικά απόβλητα, το τι γίνεται με αυτά είναι άγνωστο, υποτίθεται πως πάνε στη Γερμανία αλλά στην ουσία κανείς δεν ξέρει που αποτίθενται. Επρόκειτο να γίνουν χώροι για τη διάθεσή τους, χωρίς ποτέ να έχει δημιουργηθεί κανένας,αφού κανείς δεν αναλαμβάνει την ευθύνη.
Για την ηχορύπανση δεν υπάρχει τίποτα. Για την υδάτινη ρύπανση έχουμε ήδη ξοδέψει 6 από τα 9 χρόνια, που μας έδωσαν προθεσμία για την προσαρ-μογή μας στην οδηγία πλαίσιο 2000/60/ΕΚ, για την διαχείριση των νερών και ουσιαστικά δεν έχει γίνει τίποτα, ενώ το έργο που πρέπει να επιτελεστεί για να προσαρμοστούμε είναι τεράστιο. Aλλες χώρες που έχουν ξεκινήσει την προσαρμογή προ πενταετίας, τουλάχιστον, είναι αμφίβολο αν θα μπορέσουν να προλάβουν τις προθεσμίες. Είναι ένα τιτάνιο έργο, που θέλει 10 χρόνια για να γίνει και εμείς δεν το έχουμε καν ξεκινήσει. Φανταστείτε τι πρόστιμα θα κληθούμε να πληρώσουμε μετά τη λήξη της προθεσμίας προσαρμογής.
To Σώμα Επιθεωρητών Περιβάλλοντος δεν αξιοποιείται επαρκώς. Στην ουσία είμαστε πιο πίσω από πλευράς ελέγχων, απ’ότι τη δεκαετία του 70, όπου με βάση την υγειονομική διάταξη του 1965, οι νομίατροι των νομαρ-χιών έκαναν ελέγχους σε ρυπαίνουσες βιομηχανίες, επέβαλαν πρόστιμα και σαν αποτέλεσμα είχαμε και μερικές εγκαταστάσεις επεξεργασίας αποβλήτων σε βιομηχανίες, που λειτουργούν ακόμα μέχρι σήμερα.
Σχετικά με τις εντάξεις στο σχέδιο, το ΥΠΕΧΩΔΕ θα έπρεπε να έχει βρει έναν τρόπο για να ξεμπλοκάρει τις πολεοδομικές μελέτες, που έχουν μπλοκα-ριστεί από αποφάσεις του ΣτΕ, διαμορφώνοντας μία πιο ολοκληρωμένη νομοθεσία, υπό το φως και του ισχύοντος Συντάγματος. Πιστεύουμε ότι ένας πιο σαφής, στοιχειοθετημένος και επεξεργασμένος, συνολικός πολεοδομικός νόμος μπορεί να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις υπέρβασης αυτής της άγονης αντιπαράθεσης Υπουργείου – ΣτΕ, που δείχνει και το μέγεθος του ελλείμματος πολεοδομικής πολιτικής.
Από το ΥΠΕΧΩΔΕ δεν έχει αναληφθεί καμία σοβαρή και ολοκληρωμένη νομοθετική πρωτοβουλία, σε αντιστοιχία με την πολυπλοκότητα και το μέγε-θος των προβλημάτων περιβάλλοντος, ενώ έχουν ψηφιστεί πολλά άλλα νομο-θετήματα για τα δημόσια έργα και τις μελέτες των δημόσιων έργων.
Η δεσμευση του περιβάλλοντος στο άρμα των δημόσιων έργων έγινε για να χειραγωγηθούν και να ελεγχθούν οι επιπτώσεις του περιβάλλοντος στα δημόσια και αναπτυξιακά έργα και όχι οι επιπτώσεις των έργων στο φυσικό περιβάλλον. Με περισσή γενναιότητα, πρόσφατα, ο πρώην Υπουργός ΠΕΧΩΔΕ κ.Κουλουμπής, που συνένωσε τα δύο Υπουργεία, δήλωσε ότι ήταν ένα από τα μεγαλύτερα λάθη της καριέρας του.
H εκτελεστική εξουσία θα πρέπει να ανασχεδιαστεί, στο ανώτατό της επί-πεδο, σύμφωνα και με τα λόγια του Πρωθυπουργού, κατά τέτοιο τρόπο ώστε το συντομότερο δυνατό να δημιουργηθεί αυτοτελές Υπουργείο Περιβάλλο-ντος και Χωροταξίας, όπως υπήρχε αρχικά. Ένα ανεξάρτητο Υπουργείο Πε-ριβάλλοντος είναι στρατηγικό όργανο, διαμορφώνει πολιτικές συνειδήσεις, εκπονεί εκπαιδευτικά προγράμματα, πράγματα που ούτε κατά διάνοια δεν κάνει σήμερα το ΥΠΕΧΩΔΕ.
Για όλα αυτά φταίει το κράτος, που κατ’αρχάς αρνήθηκε να δημιουργήσει περιβαλλοντική συνείδηση, ξεκινώντας τα προγράμματα απ’όλες τις βαθμί-δες της εκπαίδευσης, ακόμη και από το νηπιαγωγείο. Έχουν περάσει τρεις γενιές χωρίς καθοδήγηση σε περιβαλλοντικά ζητήματα, βαδίζουμε στην τέταρτη γενιά και παραμένουμε ανεκπαίδευτοι.
Tέλος θα θέλαμε να αναφερθούμε και στην προσπάθεια του ΥΠΕΧΩΔΕ να βαφτίσει έργο περιβάλλοντος το μετρό της Θεσσαλονίκης, μεταφέροντας 400 εκατομμύρια ευρώ από το περιβάλλον στο εν λόγω έργο. Η φαεινή αυτή ιδέα δεν έχει καμία τύχη, αφού ανάλογη πρωτοβουλία για τις επεκτάσεις του μετρό της Αθήνας, απορρίφθηκε ασυζητητί από την Επιτροπή. Η εκκρεμότη-τα μάλιστα αυτή, που είναι χαρακτηριστική μικροπολιτικής σκέψης και αδια-φορίας για το περιβάλλον, δεν μας επιτρέπει να ξεκινήσουμε έγκαιρα τα έργα της επόμενης προγραμματικής περιόδου.
Για πληροφορίες: τηλ. 9340470 – 6972803818