Οικολογία Αλληλεγγύη
Οικολογική Κίνηση Θεσσαλονίκης
Φιλίππου 51, 54631 Θεσσαλονίκη
τηλ. 2310.222 503, 409 770, fax 2310.421 196
Επικοινωνία: Μιχάλης Τρεμόπουλος, τηλ. 2310.328791
E-mail: ecology-trem@nath.gr
30.11.06
ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΩΡΑ
ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΩΝ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΩΝ
ΥΠΑΡΚΤΟΣ Ο ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΕΝΟΣ ΜΕΓΑΛΟΥ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟΥ ΑΤΥΧΗΜΑΤΟΣ
Ανέτοιμη η Νομαρχία Θεσσαλονίκης
Πλήρως ανέτοιμη να αντιμετωπίσει ένα βιομηχανικό ατύχημα μεγάλης έκτασης αποδείχτηκε και πάλι η Νομαρχία Θεσσαλονίκης. Και αυτή τη φορά, χωρίς τον Νομάρχη Π. Ψωμιάδη να καλύπτει επικοινωνιακά την ανεπάρκεια των μηχανισμών του, φάνηκε καθαρά το πόσο εκτεθειμένοι είμαστε.
Την ίδια ώρα που η διοίκηση Ψωμιάδη βολεύει στρατιά ημετέρων, σοβαρότατες ανάγκες σε εξειδικευμένο προσωπικό δεν καλύπτονται. Η κύρια αρμόδια υπηρεσία Πολιτικής Προστασίας διαθέτει μόνο ένα άτομο ενώ θα έπρεπε να διαθέτει τουλάχιστον 4 εξειδικευμένους επιστήμονες, που να είναι διαθέσιμοι όλο το 24ωρο. Επιπλέον, το Συντονιστικό Νομαρχιακό όργανο στο συγκεκριμένο ατύχημα ούτε καν συγκλήθηκε.
Ακριβώς επειδή η Νομαρχία έχει υποτιμήσει τους κινδύνους για την πόλη, είναι χαρακτηριστικό ότι διαθέτει ήδη από το 2000 και επικαιροποιημένο εδώ και ενάμισι χρόνο ένα ολοκληρωμένο σύστημα γεωγραφικού εντοπισμού πληροφοριών, που περιέχει όλες τις πληροφορίες για τις εγκαταστάσεις και την άμεση και αποτελεσματική αντιμετώπιση ενός σοβαρού ατυχήματος αλλά το έχει αφήσει στην αχρηστία!
Πρόκειται για το Επιχειρησιακό Κέντρο για την Αντιμετώπιση Βιομηχανικών Ατυχημάτων Μεγάλης Έκτασης, που εκπονήθηκε από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, χρηματοδοτήθηκε από το Β’ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης (μπήκε και στο Γ’) και δόθηκε σε τρεις Νομαρχίες της χώρας (Θεσσαλονίκης, Πειραιά και Δυτ. Αττικής). Με τη χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας και το κατάλληλο λογισμικό, που της προσφέρθηκε, θα μπορούσε να αξιοποιήσει άμεσα αυτό το αρχείο, που συγκροτήθηκε με τη συμβολή του ΥΠΕΧΩΔΕ και να γνωρίζει ανά πάσα στιγμή για όλες τις βιομηχανίες τα πλήρη στοιχεία. Θα είχε πλήρη εικόνα και σχέδια, από τις κατόψεις, τις εγκαταστάσεις, τις δεξαμενές και τις ουσίες που χρησιμοποιούνται, μέχρι τα σενάρια των πιθανών ατυχημάτων, την εξέλιξη του ατυχήματος με βάση τα μετεωρολογικά δεδομένα, τους τρόπους άμεσης δράσης και τους δρόμους διαφυγής εργαζομένων και πολιτών.
Έχουν μάλιστα εκπαιδευτεί και υπάλληλοι, το σύστημα είναι εγκατεστημένο στη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας αλλά η διοίκηση της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης δείχνει να το αγνοεί.
Επίσης, με χρηματοδοτήσεις του Γ΄ ΚΠΣ εκπονήθηκαν τα ειδικά Σ.Α.Τ.Α.Μ.Ε. (Σχέδιο Αντιμετώπισης Τεχνολογικών Ατυχημάτων Μεγάλης Έκτασης) για όλες τις επικίνδυνες βιομηχανικές εγκαταστάσεις της Θεσσαλονίκης, τα οποία έχουν κατατεθεί στην Υπηρεσία Πολιτικής Προστασίας της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης και χρειάζονται πλέον κατάλληλο σχεδιασμό για τη διαρκή συνεργασία όλων των φορέων που εμπλέκονται στην υλοποίησή τους.
«Είναι φανερό ότι θα πρέπει να υπάρξει μια άμεση αναβάθμιση των υπηρεσιών της Νομαρχίας και να ενεργοποιηθεί άμεσα το σύστημα των τακτικών και έκτακτων επιθεωρήσεων και να γίνονται ασκήσεις συντονισμού των φορέων. Πάνω από όλα όμως χρειάζεται μια άλλη πολιτική, σε τοπικό αλλά και σε κεντρικό επίπεδο», δήλωσε ο νομαρχιακός σύμβουλος Μιχάλης Τρεμόπουλος.
Παρόλο που η σημασία της χωροθέτησης των δραστηριοτήτων είναι εξαιρετικά σημαντική για την πρόληψη ενός ατυχήματος, δεν υπάρχουν νομοθετημένα σε εθνικό επίπεδο ουσιαστικά κριτήρια χωροθέτησης, παρά μόνο ένα γενικό ευχολόγιο. Πρακτική συνέπεια αυτής της προφανώς προσχεδιασμένης αδράνειας της πολιτείας είναι η ανεξέλεγκτη συσσώρευση εκατοντάδων χιλιάδων κυβικών πετρελαιοειδών αλλά και άλλων επικίνδυνων εγκαταστάσεων στη Δυτική Θεσσαλονίκη.
Θεωρητικά, αρκετοί είναι οι φορείς που ασχολούνται με την προστασία του περιβάλλοντος και την ασφάλεια των πολιτών. Στην πράξη όμως, η πολλή γραφειοκρατία, οι αντιπαλότητες, το συγκεντρωτικό κράτος, οι διεσπαρμένες και επικαλυπτόμενες αρμοδιότητες, η απουσία συνολικού σχεδιασμού και ελέγχου και τα ποικίλα συμφέροντα εγγυώνται την ανυπαρξία αποτελέσματος.
Η Νομαρχία, που θεωρητικά ελέγχει τις βιομηχανίες, δεν ασχολείται σοβαρά με τους κινδύνους από τη βιομηχανική δραστηριότητα. Μόλις το Δεκέμβριο του 2000 έγινε άσκηση εφαρμογής του σχεδίου έκτακτης ανάγκης για ατύχημα μεγάλης έκτασης στη Δυτική Θεσσαλονίκη. Κι αυτό όμως περιορίστηκε στο συντονισμό των υπηρεσιών και όχι στη συμμετοχή των πολιτών.
ΤΟ ΣΑΤΑΜΕ ΚΑΙ Η ΝΕΑ ΟΔΗΓΙΑ ΣΕΒΕΖΟ ΙΙ
Η πλημμελής εφαρμογή της Οδηγίας "Σεβέζο Ι" του 1982 στη χώρα μας είχε επανειλημμένως καταγγελθεί. Είναι χαρακτηριστικό, ότι οι έλεγχοι και επιθεωρήσεις σε ότι αφορά την προστασία του περιβάλλοντος και των συνθηκών εργασίας στις βιομηχανικές εγκαταστάσεις, μειώνονται σταθερά την τελευταία εικοσαετία, ακόμη και σ’ αυτές που χαρακτηρίζονται -σύμφωνα με τις διεθνείς προδιαγραφές- ως εξαιρετικά επικίνδυνες. Σύμφωνα με το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, ο αριθμός των ελέγχων και επιθεωρήσεων υποδιπλασιάστηκε.
Βέβαια, τον Απρίλιο του 1999 ολοκληρώθηκε το γενικό Σ.Α.Τ.Α.Μ.Ε., που στηρίζεται στο γεγονός ότι «στην ευρύτερη περιοχή Θεσσαλονίκης υπάρχει μεγάλος αριθμός εγκαταστάσεων, που εμπεριέχουν κινδύνους μεγάλου ατυχήματος». Πρόκειται για διυλιστήρια πετρελαίου και εγκαταστάσεις επεξεργασίας προϊόντων πετρελαίου, αποθήκες υγρών και αερίων καυσίμων, εγκαταστάσεις φυτοφαρμάκων κτλ.
Ενώ όμως δεν είχε καν εφαρμοστεί η παλιά οδηγία Seveso I στις περισσότερες βιομηχανίες της χώρας μας, η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε προχωρήσει από τις 9.12.96 στην πιο προχωρημένη Seveso II. Σύμφωνα με τα κριτήρια της οδηγίας αυτής, οι βιομηχανικές εγκαταστάσεις υψηλού κινδύνου στη Θεσσαλονίκη είναι 30 εγκαταστάσεις (23 επιχειρήσεις).
Η βασική παραδοχή της Seveso ΙΙ είναι ότι δεν μπορεί ένα μεγάλο ατύχημα να αντιμετωπίζεται μόνο με καταστολή, γι’ αυτό και δίνει βάρος στην πρόληψη. Πρέπει λοιπόν να παίρνονται υπόψη και κριτήρια επικινδυνότητας στο σχεδιασμό των χρήσεων γης καθώς και διορθωτικά μέτρα στην ήδη υπάρχουσα κατάσταση, με περιορισμό των οικισμών, των εγκαταστάσεων κλπ, ώστε να μην υπάρχουν κίνδυνοι για τους πολίτες. Η πρόληψη εκφράζεται στην οδηγία και με τη βελτίωση των συστημάτων ασφαλείας, την εκπαίδευση του προσωπικού, την ενημέρωση του κοινού κ.α.
Συγκεκριμένα:
• Συνεκτιμάται το φαινόμενο domino. Προβλέπεται δηλ. η λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση της περίπτωσης των πολλαπλασιαστικών αποτελεσμάτων για «τις μονάδες ή ομάδες μονάδων όπου η πιθανότητα και η δυνατότητα ή οι συνέπειες μεγάλου ατυχήματος μπορεί να αυξάνονται λόγω της θέσης και της εγγύτητας αυτών των μονάδων και των ειδών και ποσοτήτων επικίνδυνων ουσιών που διαθέτουν».
• Οι στόχοι της πρόληψης των μεγάλων ατυχημάτων και του περιορισμού των συνεπειών τους πρέπει να συνυπολογίζονται στις πολιτικές χρήσης γης ή και τις άλλες σχετικές πολιτικές
• Προβλέπεται περισσότερη και πιο άμεση εμπλοκή των πολιτών, αφού κατά τη σύνταξη των Ειδικών ΣΑΤΑΜΕ (των εξωτερικών σχεδίων έκτακτης ανάγκης που έπρεπε να καταρτιστούν από τη Νομαρχία Θεσσαλονίκης για κάθε υπόχρεη εγκατάσταση) θα πρέπει να ζητηθεί η γνώμη τους. Τονίζεται μάλιστα ότι «για να βελτιωθεί η πληροφόρηση για το περιβάλλον, το κοινό πρέπει να έχει πρόσβαση στις εκθέσεις ασφαλείας που συντάσσουν οι ασκούντες την εκμετάλλευση, οι δε απειλούμενοι από μεγάλο ατύχημα πρέπει να διαθέτουν επαρκή στοιχεία για αντιδράσουν ορθά σε παρόμοια περίπτωση». Σημαντικότατο είναι το άρθρο 13 της οδηγίας όπου αναφέρεται ότι «τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε οι πληροφορίες σχετικά με τα μέτρα ασφαλείς και την απαιτούμενη συμπεριφορά σε περίπτωση ατυχήματος να παρέχονται αυτεπαγγέλτως στους κινδυνεύοντες από μεγάλο ατύχημα». Τονίζεται μάλιστα ότι «τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε η έκθεση ασφαλείας να δημοσιοποιείται» και ότι «το κοινό μπορεί να δίνει τη γνώμη του» στο σχεδιασμό για νέες μονάδες, τη μετατροπή υφιστάμενων μονάδων ή τη διαρρύθμιση των χώρων γύρω τους. Επιπλέον η οδηγία επιβάλλει «να ζητείται η γνώμη του μεν προσωπικού για το εσωτερικό σχέδιο έκτακτης ανάγκης του δε κοινού για το εξωτερικό σχέδιο έκτακτης ανάγκης». Οι πολίτες όμως και οι συλλογικές τους δραστηριότητες αντιμετωπίζονται με καχυποψία και το δικαίωμά τους στην πληροφόρηση, παρά την κατοχύρωσή του και με άλλες ευρωπαϊκές οδηγίες αλλά και με τη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας, παραμένει χωρίς περιεχόμενο. Και ας είναι αυτοί που θα υποστούν τις επιπτώσεις ενός ατυχήματος.
Ο ΕΦΙΑΛΤΗΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΞΑΝΑΧΤΥΠΗΣΕΙ
Στην περιοχή που γειτνιάζει άμεσα με τις βιομηχανίες στα Δυτικά της πόλης κατοικούν περίπου 50.000 άτομα, χώρια οι χιλιάδες εργαζόμενοι στα 1700 περίπου μικρά και μεγάλα εργοστάσια, που λειτουργούν εκεί. Αυτός είναι και ο λόγος για το έντονο ενδιαφέρον που δείχνουν οι Δήμοι της περιοχής, αν και είναι ένα ζήτημα που αφορά όλη τη Θεσσαλονίκη.
Προφανώς και δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει κάτι τόσο επικίνδυνο στη Θεσσαλονίκη αλλά και στα ίδια τα ΕΛ.ΠΕ. (Ελληνικά Πετρέλαια, πρώην ΕΚΟ) Το ατύχημα της 19.2.1999 στα διυλιστήρια των ΕΛ.ΠΕ. είχε δείξει με χαρακτηριστικό τρόπο ότι κάποιο μεγάλο ατύχημα μπορεί να συμβεί οποτεδήποτε, ακόμη και μέσα στη νύχτα και μάλιστα σε δημόσιες εγκαταστάσεις, που λειτουργούν με αμερικάνικες προδιαγραφές. Ήταν η δεύτερη φορά μέσα σε τέσσερις μήνες που οι δραστηριότητες των διυλιστηρίων των ΕΛ.ΠΕ. βρέθηκαν στο μάτι του κυκλώνα, απειλώντας τη Θεσσαλονίκη μ’ ένα μεγάλο ατύχημα. Τον Νοέμβριο του 1998 είχαν προηγηθεί οι τέσσερις ναυτεργάτες που κάηκαν ζωντανοί κατά τη διάρκεια εκφόρτωσης βενζίνης στις θαλάσσιες εγκαταστάσεις της πρώην ΕΚΟ. Σε όλες τις περιπτώσεις θα πρέπει να νιώθουμε τυχεροί, αφού τα ατυχήματα θα μπορούσαν να είχαν εξελιχθεί όπως εκείνο της Jet Oil πριν 20 χρόνια.
Η σοβαρότητα του ατυχήματος αποδεικνύεται από το γεγονός ότι η εν λόγω μονάδα παρέμεινε ανενεργή επί μήνες, παρόλο που αποτελεί την «καρδιά» του διυλιστηρίου και είναι άκρως απαραίτητη για την ομαλή λειτουργία του. Λίγες δεκάδες μέτρα παρακάτω βρίσκονται δεξαμενές βενζίνης ενώ μέσα στο ίδιο πετροχημικό συγκρότημα βρίσκονται εγκαταστάσεις με τοξικές, εύφλεκτες και εκρηκτικές ύλες, οι οποίες σε περίπτωση ατυχήματος θα μπορούσαν να επιφέρουν σημαντικές βλάβες στη δημόσια υγεία και να απειλήσουν τη ζωή χιλιάδων ανθρώπων και κυρίως των εργαζομένων στην επιχείρηση αλλά και περιοίκων.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Τι πρέπει να γίνει λοιπόν; Ποιες είναι εκείνες οι επιλογές που θα αποκλείουν τους κινδύνους για τη ζωή και τη φύση; Πως μπορεί να αποκλεισθεί η πιθανότητα να γίνει η Θεσσαλονίκη ολοκαύτωμα;
Σίγουρα το πρόβλημα δεν αντιμετωπίζεται μόνο με ευχολόγια ή έστω και με νόμους αλλά με την αλλαγή του βιομηχανικού μοντέλου ανάπτυξης. Όμως άμεσα απαιτείται:
• Συνολική μελέτη χωροθέτησης των δραστηριοτήτων σε σχέση με την επικινδυνότητα στην περιοχή και πιθανή μετεγκατάσταση κάποιων.
• Συγκρότηση αποτελεσματικών και ευέλικτων μηχανισμών ελέγχου των συνθηκών που μπορούν να δημιουργήσουν ένα μεγάλο ατύχημα.
• Διενέργεια συστηματικών ελέγχων, που θα εγγυώνται την εφαρμογή των μέτρων περιορισμού των κινδύνων.
• Πλήρης ενημέρωση και ασκήσεις ετοιμότητας των φορέων και των πολιτών από τη Νομαρχία και τους Δήμους.
• Επικύρωση της νέας Οδηγίας για τις Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων
Είναι σαφές ότι η διοίκηση της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Θεσσαλονίκης έχει στον τομέα του περιβάλλοντος σημαντικές ευθύνες. Γι’ αυτό και πρέπει να τις αναλάβει.