Το αναπτυξιακό Μοντέλο
Οι άξονες ανάπτυξης δε γίνονται σε ξέφραγο αμπέλι
της Καπετανάκη – Μπριασούλη Ελένη*
από το http://www.tanea.gr/
Διαβάζοντας τα πρόσφατα δηµοσιογραφικά κείµενα πολλών έγκριτων εντύπων για το γνωστό πλέον θέµα των µεγάλων επενδύσεων στην Ελλάδα, ένιωσα σα να µην έχει περάσει ούτε µια µέρα από πέρσι, πρόπερσι, πριν πέντε, δέκα, είκοσι, τριάντα χρόνια που διάβαζα ξανά τα ίδια κείµενα…
Το θέµα το ίδιο: οι µεγάλες επενδύσεις, που τόσο πολύ χρειάζεται η χώρα για να αναπτυχθεί, συναντούν απροσπέλαστα εµπόδια που τις καθιστούν ανέφικτες, εξ ου και η υπανάπτυξη της χώρας.
Τα αίτια τα ίδια: η Αρχαιο- λογική Υπηρεσία, η Δασική Υπηρεσία, η γραφειοκρατία, κάποιοι τοπικοί φορείς, και… το ΣτΕ!
Τα πρότυπα, τα παραδείγµατα προς µίµηση, τα ίδια: χώρες – πόλοι έντονης επιχειρηµατικής δραστηριότητας, όπως ο Παναµάς και η Ισπανία. Το κοινωνικοπολιτικό κλίµα και οι οικονοµικές συνθήκες τους είναι γνωστά και δεν χρειάζονται σχολιασµό. Για δε την Ισπανία είναι ακόµα νωποί οι διθύραµβοι για τις ξέφρενες επενδύσεις σε τουριστικό real estate, η Ισπανική «φούσκα» που έσκασε αρχές του 2008 και η τωρινή ανεργία που ξεπερνά το 20%… Ισως αρκετοί γνωρίζουν τα σκάνδαλα και την έναρξη κατεδαφίσεων σε πολλές παράκτιες περιοχές. Στην ίδια µοίρα βρίσκονται φυσικά και πολλές άλλες χώρες που ακολούθησαν το ισπανικό µοντέλο και τώρα γεύονται τους πικρούς καρπούς του.
Το πρόσχηµα παραµένει διαχρονικά σταθερό και αµετάβλητο. Είτε η Ελλάδα δεν «αναπτύσσεται», άρα απαιτούνται µεγάλες επενδύσεις, είτε βρίσκεται σε κρίση, άρα απαιτούνται µεγάλες επενδύσεις. Αµετάβλητη παραµένει και η αποσιώπηση των πραγµατικών λόγων για τους οποίους δεν γίνονται µεγάλες επενδύσεις όπως και η σύγχυση περί το θέµα. Αφήνεται να υπονοηθεί ότι είναι περίπου δεδοµένο ότι κάθε «µεγάλη επένδυση» είναι εξ ορισµού «καλή» και προωθεί σχεδόν αυτόµατα την «ανάπτυξη»!
Κυρίως, όµως, ίδια και απαράλλαχτη παραµένει η συνταγή ασχέτως αιτίας. Για να αναπτυχθεί η χώρα πρέπει να έρθουν έξωθεν Μεσσίες, µε επενδυτικά σχέδια που, για να πραγµατοποιηθούν και να λύσουν τα προβλήµατά µας, θα πρέπει η χώρα να θυσιάσει γη, νερό, δάση, αρχαιότητες και… αξιοπρέπεια. Και, επιπλέον, θα πρέπει να στηρίξει η χώρα τις «επενδύσεις» µε επιδοτήσεις… και να προσφέρει τα απαραίτητα δίκτυα και τις υποδοµές που χρηµατοδοτούνται από χρήµατα των φορολογουµένων. Τις βραχυχρόνιες και µακροχρόνιες συνέπειες τέτοιων αποφάσεων σε άλλες χώρες, αλλά και στη δική µας, τις γνωρίζουµε είτε βιωµατικά είτε από τη διεθνή βιβλιογραφία.
Κανείς δεν αµφισβητεί ότι πολλά από τα «εµπόδια» όχι µόνο στις µεγάλες αλλά και στις µικρότερες επενδύσεις των γηγενών οφείλονται σε δοµές και διαδικασίες που απαιτούν διορθώσεις και βελτιώσεις, έναν καλώς εννοούµενο «εκσυγχρονισµό». Οµως, αυτό δεν µπορεί να αποτελέσει πρόσχηµα για την προώθηση ενός αναπτυξιακού µοντέλου που δεν ωφέλησε καµία χώρα όπου εφαρµόστηκε, ιδίως σε περιόδους κρίσης. Ούτε µπορεί να αποτελέσει πρόσχηµα για την άκριτη προώθηση κάθε λογής «επενδύσεων» χωρίς προσεκτική και επιστηµονικά τεκµηριωµένη ανάλυση και αξιολόγηση, µε περιβαλλοντικά και κοινωνικά και όχι µόνο στενά οικονοµικά κριτήρια, εναλλακτικών επιλογών βιώσιµης ανάπτυξης. Το θλιβερό είναι ότι η δηµοσιογραφική επέλαση υπέρ των µεγάλων επενδύσεων είτε δεν γνωρίζει είτε σκόπιµα αποσιωπά τις πραγµατικές αναπτυξιακές ευκαιρίες που χάνει η χώρα επειδή δεν σχεδιάζει και δεν εφαρµόζει ένα αναπτυξιακό µοντέλο όπου οι πολύτιµοι πόροι που διαθέτει – γη, νερό, αρχαιότητες, δάση, θάλασσα – χρησιµοποιούνται σαν άξονες µιας ανάπτυξης που γεννά εισόδηµα και θέσεις εργασίας για τις τοπικές κοινωνίες, υψηλή ποιότητα ζωής, επανεπένδυση των κερδών τοπικά και συγχρόνως προστατεύει, ως κόρην οφθαλµού, το φυσικό, πολιτιστικό και ανθρώπινο κεφάλαιο που στηρίζει αυτήν την ανάπτυξη. Τα παραδείγµατα εκείνων των περιοχών που εφάρµοσαν αυτό το µοντέλο, µε αυστηρότατους κανονισµούς και πλήθος απαιτούµενων υπογραφών για την έγκριση οποιουδήποτε έργου, θα έπρεπε να προβάλλονται και να προωθούνται. Οπως επίσης θα έπρεπε να αναδεικνύεται η ευρεία κοινωνική αποδοχή των αυστηρών κανονισµών στις χώρες όπου η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού πλούτου έχει προτεραιότητα για τη ζωή και για το αναπτυξιακό µέλλον των κατοίκων τους.
Καλό θα είναι η δηµοσιογραφία περί τις επενδύσεις να λειτουργήσει περισσότερο εποικοδοµητικά, διαφωτιστικά και ωφέλιµα για να συµβάλει στην ουσιαστική αναµόρφωση του συστήµατος διαχείρισης και χρήσης του πραγµατικού πλούτου της χώρας αντί να προωθεί την αβίαστη παράδοσή του σε επιδοτούµενους διαχειριστές.
ΑΞΟΝΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
Η Ελλάδα δεν σχεδιάζει ένα µοντέλο όπου οι πολύτιµοι πόροι που διαθέτει – γη, νερό, αρχαιότητες, δάση, θάλασσα – να είναι άξονες ανάπτυξης
*Η Ελένη Μπριασούλη είναι καθηγήτρια στο Τµήµα Γεωγραφίας, στο Πανεπιστήµιο Αιγαίου.