Ήμουνα νιος και γέρασα. Το λέω κυριολεκτικά, μια φορά ακόμα… Κοίτα πώς περνούν τα χρόνια… Το μακρινό 1991 όντας δημοτικός σύμβουλος Λαμίας, ως αντιπρόεδρος της Επιτροπής Περιβάλλοντος του Δήμου, που πρόεδρος ήταν ο ίδιος ο δήμαρχος, ο αείμνηστος Λάμπρος Παπαδήμας, είχα ξεκινήσει δειλά δειλά την ανακύκλωση αλουμινίου. Είχε προηγηθεί μια εμπειρία από την ανακύκλωση χαρτιού, που κάναμε στον Πολιτιστικό Σύλλογο της γειτονιάς μας, του Αγίου Λουκά, με πρόεδρο την Κούλα Λάμπρου. Είχα συμμετάσχει στα ετήσια Συνέδρια της Ελληνικής Ένωσης Αλουμινίου στην Ολυμπία και στη Θεσσαλονίκη και κατάφερα να πάρουμε τους πρώτους πορτοκαλί κάδους για τα κουτάκια αλουμινίου. Η Ελληνική Ένωση Αλουμινίου ξεκίνησε προγράμματα ανακύκλωσης κουτιών αλουμινίου από το 1986 και συνέβαλε στο να ευαισθητοποιηθεί το κοινό πάνω στο θέμα.
Τους κάδους τους τοποθετήσαμε στις πλατείες, έξω από το γήπεδο, όπου υπήρχαν κυλικεία, όπως στον ¶γιο Λουκά, στο Ισαδάκι και αλλού Αδειάζοντας τους κάδους, τα κουτάκια τα συγκεντρώναμε στο οικόπεδο του Βιολογικού στη Ροδίτσα και στη συνέχεια με φορτηγό τα μεταφέραμε σε εργοστάσιο στη Θήβα. Στόχος ήταν να επεκταθεί και να γίνει αυτοδιαχειρίζόμενο το σύστημα συστήνοντας τη Δημοτική Επιχείρηση Περιβάλλοντος και το Κέντρο Ανακύκλωσης Αλουμινίου, που θα είχε και την ευθύνη της ανακύκλωσης.
Η εισήγησή μου είναι στο βιβλίο «Λαμία 1991-2018, Προτάσεις – Παρεμβάσεις: Όσα δεν πήρε ο άνεμος του χρόνου», σελ 365, με τίτλο ΠΡΟΤΕΙΝΌΜΕΝΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΑΛΟΥΜΙΝΊΟΥ ΣΤΟΝ ΔΗΜΟ ΛΑΜΙΑΣ. Στις εκλογές του 1994 δεν κατάφερα να εκλεγώ για πολλούς λόγους και το σύστημα ατόνησε και εγκαταλείφθηκε. Ήταν μια πρώτη προσπάθεια Διαλογής στην Πηγή στο αλουμίνιο και στο χαρτί, με πολλές προσπάθειες στα σχολεία και σε Συλλόγους, όπως στο Σύλλογο του Αγίου Λουκά και στον Όμιλο Φίλων του Δάσους, όπου ήμουνα πρόεδρος για εννιά χρόνια.
Τα λέω αυτά γιατί δυστυχώς σήμερα, τριάντα χρόνια μετά, βρισκόμαστε στο σημείο μηδέν σε ό, τι αφορά στη Διαλογή στην Πηγή και στην Ολοκληρωμένη Διαχείριση των Απορριμμάτων. Θα μπορούσαν εκείνες οι πρώτες διστακτικές αλλά αισιόδοξες προσπάθειες να εξελιχθούν σταδιακά σε ένα πλήρες σύστημα, αρκεί να υπήρχε θέληση. Πολλές χώρες που προχώρησαν με επιμονή και θέληση, βελτιώνοντας διαρκώς τις υποδομές τους, κατάφεραν να έχουν σήμερα αυτά τα αποτελέσματα στα οποία αναφερόμαστε ως παραδείγματα.
Είναι τόσο πλούσιο και ταυτόχρονα προβληματικό το θέμα των Αστικών Στερεών Αποβλήτων, που αναγκαστικά μας απασχολεί και θα μας απασχολεί διαρκώς το επόμενο διάστημα, θέλουν δε θέλουν κάποιοι, που νομίζουν ότι η Κυκλική Οικονομία και η διαχείριση των πόρων είναι ένα πυροτέχνημα, σε δουλειά να βρισκόμαστε… Δυστυχώς η αυτοδιοίκηση έχει μπει στην τροχιά του εργολαβικού συστήματος. Δεν περιμένουμε να κάνουν κάτι άλλο σήμερα οι δήμοι και οι περιφέρειες, όπως μας έχουν συνηθίσει, παρά ό, τι λένε οι εταιρείες, οι οποίες διαχειρίζονται την πίτα των σκουπιδιών.
Γεγονός επίσης είναι ότι κανένας δήμος δεν κάνει έργο στον τομέα της καθαριότητας, αν δεν πάρει χρηματοδότηση από κεντρικούς πόρους ή Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα. Πώς λοιπόν να περιμένουμε την εφαρμογή του Δημοτικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων, τα Πράσινα Σημεία, τα διακριτά ρεύματα κάδων και τη Διαλογή στην Πηγή, τα Κέντρα Διαλογής και όλα αυτά που συνεπάγονται την Ολοκληρωμένη Διαχείριση των Απορριμμάτων;
Οι δήμοι φαίνεται να κοστολογούν, αν κοστολογούν, τη λειτουργία της καθαριότητας μόνο, με μεγαλύτερη τη δαπάνη αυτή του προσωπικού∙ και όχι τη συνολική διαχείριση, τα πάγια δηλαδή, τον εξοπλισμό και τις υποδομές. Κι αυτό γιατί θεωρούν ότι αυτά, ο εξοπλισμός και οι υποδομές, πρέπει να προέρχονται από κεντρικές χρηματοδοτήσεις και προγράμματα. Όμως τι κοστολόγηση, τι προϋπολογισμό και τι ισολογισμό να κάνει ο δήμος ή πώς θα συντηρηθούν οι υποδομές ή θα αντικατασταθούν, μετά από τη φυσική τους φθορά ή την απαξίωση, χωρίς αποσβέσεις; Και δεν το κάνουν αυτό οι δημοτικές αρχές, γιατί αυτό σημαίνει αύξηση των δημοτικών τελών, καλύτερη οργάνωση και περισσότερες ευθύνες.
Θεωρώ ότι πρέπει να ωριμάσει πια η σκέψη της ολοκληρωμένης και ακριβής κοστολόγησης της διαχείρισης των απορριμμάτων σε κάθε δήμο. Μόνο έτσι θα μπορέσει να μιλάει κανείς με ρεαλιστικούς όρους και με οικονομικά στοιχεία. Μόνο έτσι θα μπορέσει να σταθμίσει τις δυνατότητες για να προγραμματίσει τα έργα και τις υποδομές εξασφαλίζοντας ιδίους πόρους με τα αντίστοιχα ανταποδοτικά δημοτικά τέλη ή διεκδικώντας συγκεκριμένες χρηματοδοτήσεις σε ώριμες μελέτες. Σε αντίθετη περίπτωση, το πρόβλημα θα μετακυλίεται στα επόμενα χρόνια, στις επόμενες χρηματοδοτήσεις και προγράμματα, αν υπάρξουν, και τελικά στις επόμενες γενιές, όπως συμβαίνει σήμερα.
Έρχομαι τώρα σε ένα συγκεκριμένο. Ακούστηκε ότι ο Δήμος της Λαμίας δεν έχει μελέτη για τα δύο Πράσινα Σημεία – τα οποία υποτίθεται έχουν συμπεριληφθεί στο Δημοτικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων – ούτε έχει γίνει χωροθέτηση, το πού δηλαδή θα λειτουργήσουν. Μα δεν έχει ούτε μελέτη για λειτουργία της Διαλογής στην Πηγή, για την οποία κόπτονται μερικοί και την υποστηρίζουν με έμφαση. Δεν συζητάμε για δημοτικό ΚΔΑΥ, αν υποτεθεί ότι θα χρειαστεί να αποκτήσει ο ίδιος τη δυνατότητα διαχείρισης των ανακυκλώσιμων υλικών.
Το αναφέρω ως παράδειγμα, γιατί όλα αυτά είναι λογικές που σπρώχνουν τα πράγματα με μαθηματική ακρίβεια στην ιδιωτικοποίηση όχι μόνο της καθαριότητας των κτιρίων και της αποκομιδής, αλλά της διαχείρισης των απορριμμάτων στο σύνολό τους. Δεν είναι παρά μεθόδευση, με κεντρική κατεύθυνση, και δεν έχουμε αυταπάτες γιΆ αυτό, για να οδηγηθούν όλοι οι δήμοι στην απόφαση/διαπίστωση ότι «αδυνατούν να διαχειριστούν το ζήτημα της καθαριότητας με ίδια μέσα».
Δεν πρέπει αυτό να μας εκπλήσσει. Συμβαίνει σε όλη την κλίμακα, με την ανοχή όλων των αυτοδιοικητικών δυνάμεων και με το εργολαβικό σύστημα να γίνεται κυρίαρχο. Οι δήμοι εξελίσσονται σε φορείς – διαιτητές, που μοιράζουν την πίτα μέσω επιτροπών διαγωνισμών και με μελέτες τις οποίες κάνουν οι ίδιοι οι εργολάβοι.
Λαμία, 28/11/2019
Στέφανος Σταμέλλος