Αγαπητοί φίλοι,
Εισαγωγή
Σχεδόν δέκα χρόνια πέρασαν από τότε που μου δείξατε την εμπιστοσύνη σας, εκλέγοντας με για πρώτη σ΄ αυτό που ήταν τότε γνωστό ως Επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας των Πράσινων Κομμάτων. Δύο φορές κατά σειρά ανανεώσατε αυτή την εμπιστοσύνη κάνοντάς με συμπρόεδρο του κόμματός μας. Επιτρέψτε μου να σας ευχαριστήσω, ακόμη μια φορά, για την εμπιστοσύνη αυτή, η οποία πράγματι είναι κατά τη γνώμη μου η ραχοκοκαλιά κάθε σημαντικού ανθρωπίνου επιτεύγματος και την έχω στο κέντρο της ζωής μου.
Θα μπορούσα να διαθέσω λίγο χρόνο αναλογιζόμενος μαζί σας όσα εμείς, οι Ευρωπαίοι Πράσινοι, πετύχαμε στη διάρκεια της δεκαετίας που πέρασε. θα προτιμήσω να σας αφήσω να το σκεφτείτε και να το αποτιμήσετε μόνοι σας. Πάντως, και στο βαθμό που αφορά εμένα, ένα πράγμα που ξεχωρίζει στη μνήμη μου , είναι η ικανότητά μας, εννιά μήνες μετά το ξέσπασμα της χειρότερης οικονομικής κρίσης από το 1929, να βγούμε νικητές στις Ευρωπαϊκές εκλογές του 2009.
Μέχρι τότε οι Πράσινοι θεωρούνταν κάτι σαν πολυτέλεια που οι κοινωνίες μπορούν να απολαμβάνουν στους καλούς καιρούς, τότε 7% των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης μας είδαν ως ανθρώπους άξιους εμπιστοσύνης σε καιρούς κρίσης.
Σκιαγραφώντας το σκηνικό
Έκτοτε η θύελλα έχει καταστεί χειρότερη. Ξεκινώντας από δημοσιονομική η κρίση διαμορφώθηκε σε ευρύτερα οικονομική και τελικά κοινωνική. Σύμφωνα με την Γιούροστατ, το 2010, 115 εκατομμύρια ευρωπαίοι, δηλαδή το 23% των πολιτών μας, βρίσκονταν σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, καθώς και το 27% των παιδιών κάτω των 18 ετών. Και αυτά συνέβαιναν δύο χρόνια πριν. Φυσικά όλοι έχουμε κατά νουν τα επίπεδα της νεανικής ανεργίας να περνούν το 50% στην Ελλάδα και την Ισπανία. Αλλά τι να πούμε και για το 40% των Βουλγάρων, των Ρουμάνων, των Λετονών που βρίσκονται στο χείλος της εκπτώχευσης; Ακόμη και στις πλούσιες Γαλλία και Γερμανία σχεδόν το ένα πέμπτο του πληθυσμού αντιμετωπίζει κίνδυνο φτώχειας. Εξάλλου το να έχεις μια δουλειά δεν εξασφαλίζει πια μια αξιοπρεπή ζωή. Στην Ευρώπη έχουμε όχι λιγότερο από το 8,2 των εργαζομένων φτωχούς. Σίγουρα, αυτό δεν είναι αποκλειστικά ευρωπαϊκό φαινόμενο. Παρότι εκατοντάδες εκατομμύρια έχουν βγει από τη φτώχεια στις αναδυόμενες χώρες, όπως ο ίδιος ο ΟΟΣΑ προειδοποίησε σε μια εκτενώς γνωστή έκθεση πέρυσι, οι ανισότητες καλπάζουν σΆ όλο τον κόσμο.
Εν τω μεταξύ, ο ήχος από ένα άλλο ξυπνητήρι ακούγεται: με αυξανόμενο ρυθμό ξεπερνάμε την φέρουσα ικανότητα του πλανήτη μας. Αν όχι τίποτΆ άλλο οι ετήσιες συνδιασκέψεις των Ηνωμένων Εθνών μας υπενθυμίζουν ότι προχωρεί μια μη ελεγχόμενη κλιματική αλλαγή.
Ωρολογιακές βόμβες
Εκρηκτικές ανισότητες και μια ανεξέλεγκτη πορεία του οικολογικού αποτυπώματος είναι οι δύο ωρολογιακές βόμβες που μπορεί να κοστίσουν στην ανθρωπότητα την ίδια της την ύπαρξη στο διαστημόπλοιο γη μέσα στον 21ο αιώνα. Η απάντησή μας σΆ αυτές τις δύο υπαρξιακές προκλήσεις, που σημαίνει να διασφαλίσουμε τις συνθήκες για μια αξιοπρεπή ζωή για όλους – όχι μόνο για το 20% ή για το 1%- και να το κάνουμε αυτό μέσα στα φυσικά όρια του πλανήτη μας, θα είναι αποφασιστική όσον αφορά την τελική μας επιβίωση. ΣτΆ αλήθεια, δεν πρέπει να σφάλλουμε: όταν ο κοινωνικός ιστός διαρραγεί και (ή) οι φέρουσα ικανότητα του περιβάλλοντός μας ξεπερασθεί, η βία, είτε της φύσης είτε των ανθρώπων, πλησιάζει επικίνδυνα.
Να γιατί αυτός ο αιώνας είναι δικός μας. Τώρα είναι η ώρα που οι Πράσινοι πρέπει να σταθούμε στο ύψος της ιστορικής μας ευθύνης. Από τότε που εμφανιστήκαμε ως πολιτική δύναμη, είμαστε εκείνοι που διέγνωσαν καλύτερα τις θεμελιώδη σφάλματα του κυρίαρχου οικονομικού μοντέλου και την ζώνη κινδύνου στην οποία αυτό μας έσπρωχνε. Η πρόκληση μπροστά μας είναι να γίνουμε παίκτες – κλειδιά στην ανάδυση των λύσεων που θα καταστήσουν ικανές τις κοινωνίες μας να φέρουν σε πέρας την αλλαγή «παραδείγματος» από την οποία η ίδια η ύπαρξη της ανθρωπότητας εξαρτάται.
ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΚΗΝΙΚΟ
Στην παρούσα συγκυρία η Ευρώπη κυριαρχείται ακόμη από δεξιόστροφες – συντηρητικές πλειοψηφίες. Φαίνεται σαν αυτοί οι οποίοι κατά βάση οικοδόμησαν την οικονομική σκέψη που μας οδήγησε στο χάος διατηρούν σε σοβαρό βαθμό την εμπιστοσύνη μιας σχετικής πλειοψηφίας των συμπολιτών μας. Υποτίθεται ότι στην αριστερά οι Σοσιαλδημοκράτες ακόμη μάχονται να παράσχουν ένα συμπαγές αντίβαρο, ομολογουμένως, καθώς οι περισσότεροι από αυτούς υιοθέτησαν την οικονομική ορθοδοξία της δεκαετίας του 90, είναι δύσκολο να θεωρηθούν ως πραγματική πολιτική εναλλακτική λύση. Δεξιά και αριστερά, τα «ρεάλ πολιτίκ» κόμματα παραμένουν προσκολλημένα σΆ αυτό που μπορεί να θεωρηθεί σημείο «G» του συστήματος. G – Growth – η ανάπτυξη ως ο βασιλικός δρόμος για την έξοδο από τα προβλήματα. Η μόνη τους διαφορά έγκειται στο πως θα την πυροδοτήσουν: η δεξιά θα έλεγε «κόψτε τις δημόσιες δαπάνες και τους μισθούς» ενώ η αριστερά θα έλεγε….όχι κάτι τρομερά διαφορετικό, εκτός πιθανόν ,από το να απαλύνει το χρονοδιάγραμμα και την κατανομή των βαρών.
Ένα ζήτημα που προκαλεί σοβαρή ανησυχία είναι το αυξανόμενο ακροατήριο των ριζοσπαστικών τάσεων και στα δύο άκρα του πολιτικού φάσματος. Γραμμή του είναι η υποδαύλιση του φόβου και της οργής των πολιτών, μέσω της προβολής απλοϊκών απαντήσεων. Στα δεξιά, η γραμμή τους ακούγεται κάτι όπως «ας χτίσουμε τείχη γύρω από την περιοχή μας ή την χώρα μας, ας διώξουμε εκείνους που δεν ανήκουν εδώ και ας απολαύσουμε μια καλή ζωή μονώνοντας τους εαυτούς μας από εκείνους που είναι φτωχότεροι από μας λόγω της τεμπελιάς τους, της διαφθοράς….». Στην αριστερά, θα ακουγόταν μάλλον κάτι σαν ΅Άας επαναστατήσουμε ενάντια στο σύστημα και ας ελπίσουμε ότι θα τσακιστεί από τη δύναμή μας ή υπό το βάρος των ίδιων του των αντιφάσεων, ώστε αύριο να χτίσουμε ένα λαμπρό μέλλον.
Αυτό που παραμένει καθαρό, εντούτοις, είναι ότι οι «λύσεις» που υποστηρίζονται και υλοποιούνται από εκείνους που αποκαλώ «ρεαλιστές» που κυριαρχούν στην παραγωγή πολιτικής στην Ευρώπη δεν μοιάζουν μνα μας οδηγούν σε επιτυχή έξοδο από την κρίση. Οι ανισότητες συνεχίζουν να μεγαλώνουν και το οικολογικό μας αποτύπωμα δεν μειώνεται. Με τα ίδια τους τα κριτήρια αποτυγχάνουν. Εξίσου όμως, η ικανότητα εκείνων που αποκαλώ «ριζοσπάστες» μοιάζει απατηλή.
Σ΄ αυτό το σκηνικό πως πορευόμαστε εμείς οι Πράσινοι; Ας αναγνωρίσουμε ότι ενώ Πράσινοι εμφανίζονται εδώ και εκεί ανά τον κόσμο, απέχουμε πολύ από του να είμαστε ικανοί να καθορίσουμε την ατζέντα, για να μην πω τίποτα για την πολιτική στα περισσότερα μέρη του κόσμου. Στην Ευρώπη, αν οι ευρωπαϊκές εκλογές επρόκειτο να διεξαχθούν αύριο, ελάχιστοι θα στοιχημάτιζαν ότι θα ήμασταν ικανοί να επαναλάβουμε την σχετική επιτυχία του 2009. Η παρουσία μας στο νότιο και ανατολικό μέρος της ηπείρου παραμένει εμβρυική, ενώ σε πολύ λίγες περιοχές έχουμε τη δύναμη να υπερβούμε το 10% και σε καμιά, προς το παρόν, δεν μπορούμε να χτυπήσουμε ποσοστά της τάξης του 20-25%, που θα μας επιβεβαίωναν ως παίκτες της «πρώτης εθνικής» και που, επιτρέψτε μου να το υπογραμμίσω, πρέπει να είναι η φιλοδοξία μας.
Πέντε βασικοί παράγοντες επιτυχίας για τους Πράσινους
Οι βασικοί παράγοντες επιτυχίας:
Το ερώτημα είναι: Πώς θα φτάσουμε εκεί;
Επιτρέψτε μου να μοιραστώ μαζί σας ποιοι είναι οι πέντε βασικοί παράγοντες επιτυχίας για τους οποίους χρειαζόμαστε να ενώσουμε τις δυνάμεις μας για να φτάσουμε στην «Πρώτη Εθνική».
1. Το πρώτο μπορεί να φαίνεται προφανές, αλλά αξίζει να το θυμόμαστε: να εστιάζουμε στην κοινωνία, όχι στους εαυτούς μας. Αν και ο συντονισμός της συλλογικής μας δράσης απαιτεί σοβαρή εσωτερική εργασία, ο στόχος μας είναι να είμαστε φορείς αλλαγής σε μια κοινωνία που αντιμετωπίζει υπαρξιακές προκλήσεις. Αν μας θεωρούν ως πολιτική λέσχη, της οποίας η κύρια δραστηριότητα είναι η φαγωμάρα, είμαστε έξω από το παιγνίδι. Αντίθετα, θα πρέπει να μας θεωρούν επαγρυπνούντες για ό, τι ζει η κοινωνία – από την άποψη των θεμάτων και προκλήσεων, αλλά και από την άποψη των πειραμάτων. Και στο δικό μας πλαίσιο σήμερα στην Ευρώπη, αυτό σημαίνει να είμαστε σε θέση να συνδεθούμε και να μοιραστούμε τον θυμό και την αγανάκτηση που αυξάνεται σε όλη την κοινωνία, κυρίως από την άνοδο της κοινωνικής αδικίας. Δεν μπορούμε όμως να σταματήσουμε εκεί: η σύνδεση με την αγανάκτηση είναι η προϋπόθεση για να προχωρήσουμε στο επόμενο βήμα, που είναι η διατύπωση λύσεων.
2. Ο δεύτερος παράγοντας είναι πράγματι να πετύχουμε τη μετατροπή μας από ειδικούς στις καταγγελίες σε ολοκληρωμένους παρόχους λύσεων. Φυσικά, πρέπει να διατηρήσουμε την ικανότητά μας να εντοπίζουμε, να αναλύουμε και να διαγιγνώσκουμε τα βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι κοινωνίες μας. Αλλά αν θέλουμε να θεωρούμαστε ως κάτι περισσότερο από έξυπνες Κασσάνδρες, πρέπει να είμαστε σε θέση να αρθρώσουμε τόσο το μακροπρόθεσμο όραμα όσο και τα πρώτα βήματα μετασχηματισμού που θα βάλουν τις κοινωνίες μας σε μια βιώσιμη πορεία ανάκαμψης.
Ως μακροπρόθεσμο όραμά μας πρέπει να θεωρηθεί η αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων των ωρολογιακών βομβών πάνω στις οποίες καθόμαστε. Υπάρχει μια αυξανόμενη – αν και άβολη – αναγνώριση στην κοινωνία ότι αν θέλουμε να αποφευχθεί η κατάρρευση, απαιτούνται θεμελιώδεις αλλαγές και οι οριακές προσαρμογές ή οι μικρές διορθώσεις δεν φτάνουν. Πρέπει να μας θεωρούν ως βλέπουν την ανάγκη για μια παραδειγματική αλλαγή και είναι σε καλύτερη θέση να αρθρώσουν το ποια πρέπει να είναι.
Αλλά η διατύπωση λύσεων απαιτεί περισσότερα από την ανίχνευση κατευθύνσεων ή την ελπίδα για μια «μεγάλη βραδιά»: απαιτεί επιπλέον την ικανότητα να προτείνουμε αρχικά βήματα που θα ξεκινήσει την πορεία του μετασχηματισμού. Χωρίς να υποστηρίζουμε ότι έχουμε ένα πλήρες σχέδιο για το πώς να πάμε από το Α στο Β – κάτι που απλά κανείς δεν έχει – πρέπει να είμαστε σε θέση να περιγράψουμε πρακτικές πολιτικές που α) επιτρέπουν στις κοινωνίες μας να αποφύγουν την κατάρρευση σε σύντομο χρονικό διάστημα και β) ξεκινούν το βαθύ μετασχηματισμό που απαιτείται για να γίνουν κοινωνικά και περιβαλλοντικά βιώσιμες. Αυτές οι πολιτικές πρέπει επίσης να βρουν την ευαίσθητη ισορροπία μεταξύ του να είμαστε τολμηροί στην αντιμετώπιση των προβλημάτων αλλά και αποδεκτοί από μια πλειοψηφία συμπολιτών μας: με άλλα λόγια, να προτείνουμε αλλαγές που οι άνθρωποι μπορούν να πιστέψουν και να είναι και σε μέρος τους.
Οι λύσεις αυτές θα έχουν κατ ‘ανάγκη ισχυρά στοιχεία όσον αφορά τις περιβαλλοντικές, κοινωνικές αλλά και οικονομικές και δημοσιονομικές πολιτικές. Ας παραδεχτούμε ότι, αν ο περιβαλλοντικός τομέας είναι η βασική περιοχή όπου νιώθουμε άνετα, το να κερδίσουμε αναγνώριση και αξιοπιστία στους άλλους τομείς, εξακολουθεί να παραμένει σε μεγάλο βαθμό δουλειά που πρέπει να γίνει από μας συλλογικά. Αυτό ακριβώς είναι το Πράσινο New Deal. Μερικές φορές θεωρείται απλώς ως ένα πρόγραμμα για την πράσινη οικονομία και τις υποδομές της, χωρίς να φέρνει αλλαγές στις βασικές αρχές του μοντέλου. Έτσι όμως χάνει εντελώς το στόχο του. Θα πρέπει καλύτερα να προτείνεται ως μια σειρά από πρώτα βήματα σε έναν ενδελεχή μετασχηματισμό του μοντέλου μας για την ανάπτυξη.
3. Αν έχουμε μια διάγνωση που συνδέεται καλύτερα με τη μετρήσιμη πραγματικότητα, ένα σαφές όραμα και πρακτικές λύσεις, ο τρίτος βασικός παράγοντας επιτυχίας είναι η επίδειξη τόσο της πολιτικής βούλησης όσο και της ικανότητας για την εφαρμογή τους. Αυτό απαιτεί από εμάς να δείξουμε ότι είμαστε έτοιμοι να αναλάβουμε ρίσκο, και όχι μόνο για να διεκδικήσουμε το μερίδιό μας στην εξουσία. Να διατυπώσουμε άβολες αλήθειες, να αντιμετωπίσουμε ταμπού – δεξιά ταμπού σχετικά με τη φορολογία, για παράδειγμα, αλλά και αριστερά ταμπού επίσης, όπως οι καταναλωτικές συνήθειες. Και όπου και αν βρισκόμαστε στην εξουσία, σε όλες τις θέσεις που καταλαμβάνουμε, θα πρέπει να αποδείξουμε την ικανότητά και τον επαγγελματισμό μας.
4. Τέταρτον, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι όσο ακριβής κι αν είναι η διάγνωση μας, όσο φιλόδοξο το όραμα μας, όσο πρακτικές οι λύσεις μας, όσο ισχυρή η θέλησή μας και οι δυνατότητές μας, δεν θα μετασχηματίσουμε την κοινωνία μόνο με τις δικές μας δυνάμεις. Η επιτυχία μας εξαρτάται επίσης από την ικανότητά μας να οικοδομήσουμε ένα δίκτυο συμμαχιών: άνθρωποι που συνειδητοποιούν ότι χρειαζόμαστε δραστικές αλλαγές (και αντίπαλοι επίσης….) μπορούν να βρεθούν σε όλες τις πλευρές της κοινωνίας. Απλοί εργαζόμενοι και δημόσιοι υπάλληλοι, αλλά και αρχηγοί επιχειρήσεων. Συνδικαλιστές, αλλά και ιδιοκτήτες μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Στον κερδοσκοπικό και μη κερδοσκοπικό τομέα. Ηλικιωμένοι και νέοι
… Οι συνήθεις διαχωριστικές γραμμές δεν ισχύουν πλέον. Και από τις τοπικές ανταλλαγές και συστήματα εμπορίου μέχρι τις πόλεις σε μετάβαση, αμέτρητοι πολίτες πειραματίζονται ήδη με αλλαγές σημαντικές για την κοινωνία εδώ και τώρα. Πόσο ικανοί είμαστε για να λειτουργήσουμε ως εταίροι αυτών των παραγόντων αλλαγής;
5. Το πέμπτο στοιχείο της επιτυχίας είναι η ικανότητα να συνδυάσουμε την ενότητα με την πολυμορφία. Διαιρεμένοι χάνουμε. Ενωμένοι μπορούμε να κερδίσουμε, αλλά μόνο αν καταφέρουμε να συνδυάσουμε την ενότητα του οράματος και του σκοπού με μια ποικιλία τόνων και γλώσσας. Δεν αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο οι εργαζόμενοι με επισφαλή δουλειά και οι ηγέτες των επιχειρήσεων, οι συνδικαλιστές και οι φοιτητές, οι μετανάστες και οι ακτιβιστές της κοινωνίας των πολιτών. Αυτή η δυνατότητα απαιτεί πιθανώς οι Πράσινοι για να γίνουν πιο διαφοροποιημένοι όσον αφορά τη σύνθεση και στην ηγεσία τους. Αλλά η διαφορετικότητα δεν μπορεί να εκφραστεί σε μια κακοφωνία. Θα πρέπει μάλλον να ιδωθεί και να ακουστεί όπως τα διαφορετικά όργανα, που παίζουν την ίδια συμφωνία. Η διαχείριση αυτής της έντασης απαιτεί υψηλό επίπεδο εμπιστοσύνης μεταξύ μας.
Με λίγα λόγια, εμείς οι Πράσινοι πρέπει να συνδυάσουμε το να είμαστε ριζοσπάστες και ρεαλιστές. Στην πραγματικότητα, είναι στο όνομα του ρεαλισμού, δηλαδή μιας βαθιάς κατανόησης της πραγματικότητας, που πρέπει να είμαστε ριζοσπάστες, καθώς οι δύο προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε είναι πραγματικά υπαρξιακές. Για να φτάσουμε στη ρίζα των ζητημάτων (η οποία είναι η βασική έννοια του ριζοσπαστισμού) απαιτείται οι Πράσινοι να είμαστε γενναίοι με το όραμά μας. Στοχεύουμε σε ένα βαθύ μετασχηματισμό του τρόπου με το οποίο οι ανθρώπινες κοινωνίες ζουν και σχετίζονται μεταξύ τους και με τον πλανήτη μας. Την ίδια στιγμή, ως ρεαλιστές, ξέρουμε ότι δεν ξεκινάμε από ένα άσπρο χαρτί. Χρειαζόμαστε συγκεκριμένα μέτρα για να μπορέσουν οι κοινωνίες μας να μπουν σε μια πορεία μετασχηματισμού. Και επιτρέψτε μου να είμαι σαφής: αν επιλέξουμε να είμαστε μόνο ριζοσπάστες, φοβάμαι ότι σύντομα θα χαθούμε στον αδίστακτο ανταγωνισμό που υπάρχει σε αυτό το χώρο. Αν, αντίθετα, αποφασίσουμε να επιλέξουμε τα λεγόμενα ρεαλιστικά μικρά βήματα, σύντομα θα γίνουμε αντιληπτοί ως ένα ακόμη άρωμα ορθοδοξίας. Και με τους δύο τρόπους, χάνουμε.
Θα τα καταφέρουμε;
Αγαπητοί φίλοι, το πιο σπάνιο αγαθό στις μέρες μας φαίνεται να είναι η εμπιστοσύνη. Η πολύπλευρη κρίση που ζούμε μπορεί να θεωρηθεί ως το αποτέλεσμα της εξάτμισης της εμπιστοσύνης μεταξύ οικονομικών και χρηματοπιστωτικών φορέων, μεταξύ κυβερνήσεων, λαών, πολιτών… Για πάρα πολλούς διαμορφωτές πολιτικής, η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης σημαίνει απλά ξόρκια για την απασχόληση και την ανάπτυξη και τη διατήρηση της κατάστασης ως έχει. Για μας τους Πράσινους, εξαρτάται από την ικανότητά μας να επιλύσουμε αυτό που αποκαλώ εξίσωση αξιοπιστίας μας, η οποία υλοποιεί τους πέντε παράγοντες επιτυχίας που μόλις περιέγραψα. Μπορούμε να γίνουμε μία από τις πολιτικές δυνάμεις που θα διαμορφώσουν την Ευρώπη του 21ου αιώνα, ή απλά μια ιστορική υποσημείωση. Είμαστε έτοιμοι γιΆ αυτό;
Αγαπητοί φίλοι, αν δεν πίστευα ότι είμαστε ικανοί για όλα αυτά, δεν θα ήμουν εδώ σήμερα. Από τότε που μπήκα στο Ecolo το 1991 (σημ.: οικολογικό κόμμα στο γαλλόφωνο Βέλγιο) και στην ευρύτερη ευρωπαϊκή Πράσινη οικογένεια το 1999, έχω βρει εδώ ένα θησαυρό ξεχωριστών και ταυτόχρονα απλών ανθρώπων. Ευφυείς, αλτρουιστές, αφοσιωμένοι, ενθουσιώδεις, παθιασμένοι άνθρωποι. Πιστεύω ότι συλλογικά διαθέτουμε ό, τι χρειάζεται για να γίνουμε φορείς αλλαγής σε αυτόν τον αιώνα, ότι είμαστε ένα πλήρωμα για ισχυρές καταιγίδες, όχι μόνο για μια ήρεμη θάλασσα, που μαζί μπορούμε να βοηθήσουμε να κινητοποιηθεί το πιο ισχυρό εργαλείο που η ανθρωπότητα έχει για την επιβίωση του: η ελπίδα.
Δεν είμαστε όμως ακόμη εκεί και ο χρόνος τρέχει.