Πολύτιμη φυσική κληρονομιά στο λιμνίο του Ομαλού-Σαμαριάς
Δρ. Θεόδωρος Κουσουρής
Περιβαλλοντολόγος
Πάνω κεί στον Ομαλό της Σαμαριάς, στο μοναδικής ομορφιάς οροπέδιο του Ν. Χανίων, στα δυτικά των Λευκών ορέων και ανάμεσα στις επαρχίες Σελίνου και Σφακίων και Κυδωνίας, βρίσκεται ένα από τα στολίδια του φυσικού περιβάλλοντος, η εφήμερη λίμνη, το Μεσογειακό Εποχικό Λιμνίο, στο Σελινιώτικο Γύρο σε υψόμετρο 1060 μέτρα.
Η εφήμερη αυτή λίμνη είναι κυκλική σε μορφή, μικρή σε μέγεθος, αλλά έχει μεγάλη σημασία και αξία. Κοσμεί το φυσικό περιβάλλον του Ομαλού, οι φυσικές λειτουργίες της είναι σημαντικές για την περιοχή, ενώ εξασφαλίζει και προσφέρει τροφή και νερό στα ζώα που βόσκουν στην περιοχή. Η έκτασή της δεν ξεπερνά τα 2 στρέμματα, ενώ από τα κύρια χαρακτηριστικά της την κατατάσσουν σε οικότοπο ιδιαιτέρας σημασίας, ο οποίος χαρακτηρίζεται από την Εθνική και την Κοινοτική νομοθεσία ‘’ως οικότοπος με προτεραιότητα στην προστασία και διατήρησή’’. Τα κύρια χαρακτηριστικά των Μεσογειακών Εποχικών Λιμνίων, είναι ότι:
-δημιουργήθηκαν σε πλατιές-ρηχές κοιλότητες του εδάφους, όπου το υπόστρωμα τους είναι περισσότερο ή λιγότερο ημι-διαπερατό ή και αδιαπέραστο στο νερό,
-εναλλάσσονται με απεριοδική συχνότητα οι υγρές και οι ξηρές συνθήκες στην υδροπερίοδό της. Δηλαδή, από αργά το φθινόπωρο με τις πρώτες βροχές, τη χειμερινή περίοδο και μέχρι αργά το καλοκαίρι διατηρείται το νερό στη λίμνη, ενώ αργότερα ξηραίνεται η επιφάνειά τους και στη θέση της διατηρείται το ξηρό ή λασπώδες έδαφος μέχρι την επόμενη βροχερή περίοδο, οπότε και πάλι δημιουργείται η λίμνη,
-η πανίδα και η χλωρίδα των Λιμνίων έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γιατί περιλαμβάνει ζώα και φυτά που προτιμούν, ανέχονται και διατηρούνται σε υγρές ή και ξηρές ή και υμίυγρες καταστάσεις, είτε με τη μορφή της δραστήριας φάσης στη ζωή τους, είτε ως σπόρια και σπέρματα που αναμένουν ευνοϊκά για αυτά συνθήκες για να βλαστήσουν πάλι, να τραφούν και να πολλαπλασιαστούν.
-οι φυτο-κοινότητες τους συνήθως χαρακτηρίζονται από μια καθαρή ζώνωση, η οποία ακολουθεί τη διαβάθμιση της στάθμης του νερού ή και την ύπαρξη ή απουσία του. Ετσι, συναντώνται υδρόβια, επιπλέοντα και υγροφυτικά είδη, αλλά και φυτά ξηρών συνθηκών, δηλαδή θερόφυτα (ετήσια γρασίδια, αγροστώδη κ.ά) και γεώφυτα ( φυτά που έχουν βολβούς ή και σαρκώδεις ρίζες).
Στην εφήμερη λίμνη του Ομαλού, από την άποψη της βλάστησης και από τα ανώτερα όριά της μέχρι και μέσα στο νερό, διακρίνονται 4 ζώνες, εκείνη των βούρλων, των χαμηλών γρασιδιών και άλλων αγρωστωδών φυτών, των ισοετών και των υδρόβιων και υγροφυτικών ειδών.
Το Λιμνίο στον Ομαλό είναι πολύ γνωστό για τους ειδικούς επιστήμονες γιατί περιλαμβάνει σπάνια υδρόβια φυτά που συναντώνται μόνο στον Ομαλό, όπως είναι η Αντινόρια η νησιωτική, το Καλλιτρίχειο το κορμώδες, η Ελατίνη η αλσινάστρη, η Μόντια του αρβένση, το Ρανούνκουλο με πλευρικά άνθη, ενώ μερικά άλλα είδη είναι γνωστά ότι βρίσκοντια σε λίγες μόνο περιοχές στην Κρήτη.
Από την άποψη της χλωρίδας στο Λιμνίο του Ομαλού, συναντώνται ελόφυτα, αμφίφυτα και υδρόφυτα. Ειδικότερα, τα ελόφυτα (Γιούνγκος, Κάρεξ, Σκιρποειδές, Ελεόχαρις κ.ά) εξαρτώνται για την επιβίωσή τους και ευδοκιμούν όταν το υπόγειο νερό βρίσκεται πολύ κοντά στην επιφάνεια του εδάφους καθόλη τη διάρκεια του έτους, ενώ δεν είναι ανθεκτικά όταν οι επιφάνειες όπου φυτρώνουν πλημμυρίζονται για μεγάλες περιόδους. Αντίθετα, τα αμφίφυτα (Ισοέτες, Ρανούνκουλο, Ελατινή κ.ά) είναι προσαρμοσμένα να ζούν σε επιμηκυσμένες εναλλαγές υγρών και ξηρών περιόδων. Τα υγρόφυτα (Καλλιτρίχειο το κορμώδες και Ρανούνκουλο το δερματώδες) τέλος συναντώνται σε θέσεις όπου υπάρχει νερό.
(τα στοιχεία για τη βλάστηση της περιοχής και τη χλωρίδα της έχουν περιγραφεί με λεπτομέρεια από τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Gottingen, Γερμανίας, Ε.Bergmeier)