Καθώς εξαφανίζονται τα ζώα και τα πουλιά…

Τώρα βρισκόμαστε στο πρώτο στάδιο της 6ης μεγάλης καταστροφής και σε αντίθεση δε με τις προηγούμενες που προεκλήθησαν από φυσικά αίτια, αυτή η τελευταία οφείλεται αποκλειστικά στον ανθρώπινο παράγοντα. Για πρώτη φορά στη μακραίωνη ιστορία του πλανήτη Γη, ένα (έμβιο) είδος έχει εξελιχθεί κατά τέτοιο τρόπο- αν αυτή είναι η σωστή έκφραση-, ώστε να έχει τη δυνατότητα να εξαλείψει το μεγαλύτερο μέρος των άλλων εμβίων όντων.

Καθώς ποικίλες μορφές ζωής εξαφανίζονται, αρχίζουν να μειώνονται οι δυνάμεις της Φύσης, όπως: 1ον) η ικανότητα επικονίασης (γονιμοποίησης), 2ον) η ικανότητα διασποράς σπόρων, 3ον)η ικανότητα ελέγχου του πληθυσμού των εντόμων και 4ον) η ικανότητα διατήρησης της θρεπτικής αλυσίδας. Το γεγονός αυτό, δηλαδή, η αυξανόμενη μείωση των εμβίων όντων- αποδυναμώνει τον Ιστό της Ζωής και, εάν αυτό συνεχιστεί, θα μπορούσε να δημιουργήσει μεγάλα κενά στις ίδιες τις υποδομές, πάνω στις οποίες στηρίζεται η ίδια η ζωή. Αυτή η εξέλιξη –με τη σειρά της- θα οδηγήσει σε μη αντιστρέψιμες αλλαγές ολόκληρου του γήινου οικοσυστήματος.

Από την καταστροφή των βιοτόπων απειλούνται έμβια όντα όλων των κατηγοριών. Μια από τις κύριες απειλές κατά της βιοποικιλότητας του πλανήτη Γη, είναι η απώλεια των τροπικών δασών. Καθώς (εμείς) οι άνθρωποι κατακαίμε (για γεωργική χρήση) το τροπικό δάσος του Αμαζονίου, καίμε ουσιαστικά μια από τις πιο μεγάλες αποθήκες πληροφοριών της Γενετικής . Οι απόγονοί μας μπορεί μια μέρα να δουν το πλήρες κάψιμο αυτής της (φυσικής) βιβλιοθήκης της Γενετικής, πράγμα που θα είναι πολύ χειρότερο από το κάψιμο της βιβλιοθήκης της Αλεξανδρείας το 48 πΧ.

Τα διάφορα είδη ζώων και φυτών μπορούν επίσης να μειωθούν δραματικά από την υποβάθμιση των οικοσυστημάτων που οφείλονται 1ον) στις διαρκώς αυξανόμενες θερμοκρασίες, 2ον) στη χημική ρύπανση –αυτών των συστημάτων-, και 3ον) στην εξαγωγή εξωτικών Ειδών (προς τις αγορές των βιομηχανικών χωρών). Καθώς ο ανθρώπινος πληθυσμός μεγεθύνεται, ο αριθμός των Ειδών με τα οποία μοιραζόμαστε τον πλανήτη ελαττούται. Εν τούτοις δεν μπορούμε να διαχωρίσουμε τη μοίρα μας από εκείνη όλων των άλλων έμβιων όντων που βρίσκονται επάνω στη γη. Εάν η πλούσια βιοποικιλότητα της Ζώσας Ύλης που κληρονομήσαμε, συνεχώς υποβαθμίζεται, προφανώς και εμείς οι ίδιοι θα ακολουθήσουμε την ίδια μοίρα. Το ποσοστό των πουλιών, των θηλαστικών και των ψαριών που βρίσκονται σε μια απειλούμενη κατάσταση ή που αντιμετωπίζουν σήμερα έναν άμεσο κίνδυνο εξαφάνισης, ανέρχεται τώρα σε διψήφια νούμερα: Το 12% από τα σχεδόν 10.000 είδη πουλιών ανά τον κόσμο, το 20% από τα 416 είδη θηλαστικών ανά τον κόσμο, και το 39% των ειδών των ψαριών που έχουν χαρτογραφηθεί.

Από τα διάφορα είδη των θηλαστικών τα 296 πιο γνωστά είδη πρωτευόντων (πλην των ανθρώπων) απειλούνται πλέον με εξαφάνιση. Η Παγκόσμια Ένωση για τη Διατήρηση –της ζωής – στον Κόσμο(ΙUCN) αναφέρει ότι 114 από αυτά τα είδη απειλούνται με εξαφάνιση. Περίπου 95 είδη που ανήκουν στα πρωτεύοντα θηλαστικά ζουν στη Βραζιλία εκεί, όπου η καταστροφή των οικοσυστημάτων προχωράει με πολύ γρήγορα βήματα. Το κυνήγι επίσης, είναι μια απειλή, ιδιαίτερα στη Δυτική και Κεντρική Αφρική, εκεί όπου η διαρκώς επιδεινούμενη κατάσταση της ποιότητας διατροφής των ανθρώπων και οι πρόσφατα διανοιχθέντες εν μέσω της ζούγκλας δρόμοι (για την εμπορία ξυλείας)-και οι 2 αυτοί παράγοντες μαζί –δημιουργούν μια πολύ δυναμική αγορά για µbushmeat¶ κρέας άγριων ζώων.

Τα bonobos της Δυτικής Αφρικής, αυτοί οι μεγάλοι πίθηκοι που είναι μικρότεροι από τους χιμπατζήδες της Ανατολικής Αφρικής, μπορεί να είναι ο πιο στενός ζωντανός συγγενής μας και από γενετικής πλευράς και από την πλευρά της κοινωνικής συμπεριφοράς. Αλλά αυτά τα µπροσόντα¶ δεν τους διασώζουν από το εμπόριο κρέατος (αγρίων ζώων) ή από την καταστροφή των βιοτόπων τους από τους εμπόρους της ξυλείας. Αφού (τα bonobos) συγκεντρώθηκαν στο πυκνό δάσος της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό – το οποίο εν προκειμένω είναι ένα (failing state) καταρρέον κράτος, στο οποίο συν τοις άλλοις διεξάγεται ένας μακροχρόνιος εμφύλιος πόλεμος- ο αριθμός τους έπεσε από ένα κατ` εκτίμηση αριθμό της τάξης των 100.000 το 1980, σε λιγότερα από 10.000 σήμερα. Σε μια μόνο γενιά (ανθρώπων) το 90% των πιθήκων (bonobos) έχει εξαφανιστεί.

Τα πτηνά λόγω της υψηλής έκθεσής τους στο βλέμμα του ανθρώπου, αποτελούν μια πολύ χρήσιμη ένδειξη για το βαθμό βιοποικιλότητας μιας περιοχής. Από τα 9.817 γνωστά είδη πτηνών, σχεδόν το 70% μειώνεται αριθμητικά. Από αυτά κατά μία εκτίμηση τα 1.217 είδη απειλούνται με πλήρη εξαφάνιση. Η απώλεια ή η υποβάθμιση του οικοσυστήματός εντός του οποίου ευημερούν, επηρεάζει -σε απειλητικό βαθμό -το 91% όλων των ειδών των πτηνών. Για παράδειγμα 61 είδη πουλιών έχουν εξαφανιστεί από το πεδινό, τροπικό δάσος της Σιγκαπούρης, επειδή ένα πολύ μεγάλο τμήμα αυτού του δάσους έχει εξαφανιστεί. Μερικά είδη (πουλιών) που κάποτε αφθονούσαν, μπορεί τώρα να έχουν φτάσει σε τέτοιο σημείο ελάττωσης που να μην υπάρχει επιστροφή. Το μεγάλο bustard (=ένα είδος πουλιού) που κάποτε ήταν πολύ εξαπλωμένο στο Πακιστάν και στις γειτονικές χώρες, σήμερα γίνεται αντικείμενο σφοδρού κυνηγητού, μέχρις του σημείου σήμερα αυτό το είδος να έχει εξαφανιστεί. 10 από τα 17 είδη πιγκουΐνων σε όλο τον κόσμο, επαπειλούνται ή βρίσκονται σε μεγάλο κίνδυνο, ως εν δυνάμει θύματα του φαινομένου του θερμοκηπίου. Ο βιολόγος του πανεπιστημίου Stanford, Cagan Sekercioglu, που διεξήγαγε μια έρευνα µπάνω στην κατάσταση των πουλιών ανά τον κόσμο¶, ανέφερε: «Μεταβάλλουμε τον κόσμο τόσο γρήγορα, ώστε ούτε και τα πουλιά δεν μπορούν να προσαρμοστούν σε αυτές τις αλλαγές».

Ιδιαίτερα ενοχλητική είναι η πρόσφατη ραγδαία μείωση του πληθυσμού των πολύ δημοφιλών ωδικών πτηνών της Μεγάλης Βρετανίας: Μέσα στα τελευταία 30 χρόνια οι πληθυσμοί των πολύ γνωστών Ειδών όπως το willow warbler, το song thrush και το διάστικτο flycatcher έχουν μειωθεί κατά 50 έως 80% και κανένας δεν φαίνεται να ξέρει γιατί, αν και υπάρχει η υποψία ότι η καταστροφή και τα φυτοφάρμακα στους βιοτόπους, μπορεί να έχουν παίξει ένα σημαντικό ρόλο σε αυτό το θέμα. Μέχρις ότου όμως μάθουμε την ακριβή πηγή αυτής της καταστροφής, είναι δύσκολο να λάβουμε μέτρα που θα μπορούσαν να περιορίσουν τις απώλειες αυτές.
Μία άλλη φθίνουσα πορεία – που άρχισε στα τέλη του 2006 και έχει άμεσες οικονομικές συνέπειες -είναι εκείνη των μελισσών honeybee, που είναι ο κύριος επικονιαστής των καλλιεργειών -φρούτων και λαχανικών- των ΗΠΑ. Μια έρευνα των επιθεωρητών μελισσουργείων των Η.Π.Α, που πραγματοποιήθηκε από το Σεπτέμβριο του 2006 μέχρι το Μάρτιο του 2007 -από το Apiary Inspectors of America-, διαπίστωσε ότι οι μέλισσες- στις ΗΠΑ- στο ένα τέταρτο σχεδόν των αποικιών είχαν απλά εξαφανιστεί, σαν αποτέλεσμα αυτού που οι επιστήμονες αποκαλούν "colony collapse disorder", δηλαδή, διαταραχή που οδηγεί τις αποικίες σε κατάρρευση. Μεγάλος αριθμός τέτοιων αποικιών υποφέρει από την ίδια µαρρώστια¶ στην Ευρώπη, στη Βραζιλία και στη Γουατεμάλα..

Οι επιστήμονες είναι μπερδεμένοι -επίσης- από αυτό που οι Γάλλοι έχουν ονομάσει ως « ασθένεια των τρελών μελισσών». Οι μέλισσες που αφήνουν τις κυψέλες τους για να επισκεφτούν τα άνθη, κατά την «εισβολή της επικονίασης» αποπροσανατολίζονται και δεν επιστρέφουν ποτέ πίσω. Ο κύριος ύποπτος για αυτό το θέμα είναι ο ισραηλιτικός ιός της οξείας παράλυσης, ο οποίος μπορεί να έχει ξεκινήσει από την Αυστραλία. Εάν οι επιστήμονες δεν μπορέσουν να εντοπίσουν γρήγορα αυτή την ασθένεια των μελισσών και να επινοήσουν μέτρα καταπολέμησής της, ο κόσμος θα μπορούσε να αντιμετωπίσει μια πρωτοφανή εξάρθρωση της παραγωγής φρούτων και λαχανικών.

Η απειλή για την εξαφάνιση των ψαριών μπορεί τελικά να είναι η μεγαλύτερη από όλες τις άλλες. Οι κύριες αιτίες είναι η υπερβολική αλίευση, η μόλυνση των υδάτων και η υπερβολική άντληση νερού από ποτάμια και από άλλα οικοσυστήματα φρέσκου ύδατος. Κάπου 65% των Ειδών των ιχθύων που κάποτε ζούσαν στις λίμνες και στα ποτάμια της Βόρειας Αμερικής είτε έχουν εξαφανιστεί ήδη είτε κινδυνεύουν να εξαφανιστούν, κατά την εκτίμηση του οργανισμού IUCN. Στην Ευρώπη, βρίσκονται σε κίνδυνο κάπου 109 είδη ιχθύων που ζουν σε γλυκά νερά, σε μερικά από τα οποία έχει ήδη επιδειχτεί κάποιο ενδιαφέρον από διάφορους φορείς, -εκτός από τα 265 είδη που υπολογίζεται ότι απειλούνται. Το 13 από τα 97 είδη ιχθύων της Ν. Αφρικής χρειάζονται ειδική προστασία, για αν αποφύγουν την εξαφάνιση.

Η χελώνα leatherback, ένα από τα αρχαιότερα ζώα, που μπορεί να φθάσουν στα 360 χιλιόγραμμα βάρος , επίσης εξαφανίζεται γρήγορα. Οι αριθμοί της ελαττώθηκαν από 115.000 το 1982 στις 34.500 το 1996. Στην περιοχή της Playa Grande και της Playa Langosta, που υπάρχουν αποικίες νεοσσών, κοντά στις ακτές της Δυτικής Κόστα Ρίκα, ο αριθμός των θηλυκών που γεννούν εκεί μειώθηκε από 1.504 το 1989 στις 62 το 2003, έπειτα ανέβηκε ελαφρά στις 174 το 2004. Γράφοντας στο περιοδικό Natura, ο James Spotila και οι συνάδελφοί του προειδοποιούν ότι «εάν αυτές οι χελώνες πρόκειται να σωθούν, πρέπει να αναληφθεί άμεση δράση αφ` ενός μεν για να ελαχιστοποιηθεί η θνησιμότητα εξ αιτίας του ψαρέματος και αφ` ετέρου δε να αυξηθεί η παραγωγή "νεοσσών".

Μια απειλή που παίρνει μεγάλες διαστάσεις ταχύτατα και που αφορά και στην βιοποικιλότητα (των φυτών και των ζώων) είναι η υπερβολικά μεγάλη επέκταση των γεωργικών εκτάσεων που εξελίσσεται τώρα στη Βραζιλία. Η χώρα αυτή ως γνωστόν αποψιλώνει τα δάση της για να δημιουργήσει βοσκότοπους για τα βοοειδή της,, για να καλλιεργήσει τα φυτό σογια, και προσφάτως το ζαχαροκάλαμο για την παραγωγή (βιο)αιθανόληςΟι γαιοκτήμονες και οι αγρότες αποψιλώνουν τεράστιες εκτάσεις στην λεκάνη του Αμαζονίου και στο cerrado, μια περιοχή που μοιάζει με σαβάνα, νότια της λεκάνης του Αμαζονίου, που έχει το μέγεθος της Ευρώπης. Αν και υπάρχουν μηχανισμοί σε ισχύ για να προστατεύσουν την πλούσια βιοποικιλότητα του Αμαζονίου, όπως η υποχρέωση των γαιοκτημόνων να μην αποψιλώνουν πάνω από το 15 της γης τους,, οι κυβερνήσεις της χώρας αυτής δεν έχουν την ικανότητα να επιβάλουν το νόμο σε αυτούς.

Όπως συμβαίνει στον Αμαζόνιο, το ίδιο συμβαίνει και με την περιοχη cerrado που είναι βιολογικά πλούσια οικία πολλών θηλαστικών, όπως του maned wolf , του γιγαντιαίου anteater, των ελαφιών, διαφόρων μεγάλων αιλουροειδών, όπως ο ιαγουάρος, το puma, το ocelot, και το jaguarundi. Το cerrado περιέχει 607 είδη πουλιών συμπεριλαμβανομένης της rhea, που είναι εξαδέλφη της στρουθοκαμήλου και η οποία γίνεται μέχρι 5 πόδια ψηλή. Περίπου 1000 είδη πεταλούδας έχουν καταγραφεί εκεί. Το διεθνές ίδρυμα για τη διατήρηση της ζωής αναφέρει ότι το cerrado περιέχει επίσης περίπου 10.000 είδη φυτών. – 4.400 από τα οποία είναι ενδημικά και δεν προέρχονται από άλλη περιοχή.

Κάτι άλλο που απειλεί σε παγκόσμια κλίμακα τα Είδη, και κατά κάποιο τρόπο έχει υποτιμηθεί- είναι η εισαγωγή στις διάφορες χώρες ξενικών Ειδών, τα οποία μπορεί να αλλάξουν τα τοπικά φυσικά συστήματα και τις παροικίες (των εμβίων όντων ) οδηγώντας τα γηγενή Είδη στην εξαφάνιση. Για παράδειγμα τα μη γηγενή Είδη μπορεί να είναι υπεύθυνα για το 29% από τα επαπειλούμενα είδη πτηνών σύμφωνα με την κόκκινη λίστα του IUCN. Για τα φυτά τα ξένα είδη εμπλέκονται κατά το 5% έναντι όλων των φυτών της λίστας.

Οι προσπάθειες για να σωθεί η άγρια ζωή παραδοσιακά έχουν επικεντρωθεί στη δημιουργία πάρκων και προστατευόμενςες ζώνες άγριας ζωής. Ατυχώς αυτός ο τρόπος προσέγγισης μπορεί τώρα να είναι λιγότερο αποτελεσματικός διότι εάν δεν δυνηθούμε να σταθεροποιήσουμε το κλίμα δεν υπάρχει κανένα οικοσύστημα στη γη το οποίο να μπορεί να σωθεί. Το κάθε τι θα αλλάξει δραματικά…

Στην νέα εποχή στην οποία εισερχόμαστε , το να προστατεύουμε την βιοποικιλότητα επάνω στη γη απλά με το να απομονώνουμε κάποιες περιοχές , να τις περιφράσσουμε και να τις αποκαλούμε "πάρκα" και "προστατευόμενες ζώνες", δεν φτάνει πλέον.

Σήμερα έχουμε περισσότερες πληροφορίες για την κατάσταση της γης και για τη ζωή επάνω σε αυτή από ό,τι είχαμε πριν. Αν και η γνώση δεν αντικαθιστά τη δράση, είναι όμως το προαπαιτούμενο προκειμένου να σωθούν τα φυσικά συστήματα της γης- και κατά συνέπεια ο πολιτισμός τον οποίο τα συστήματα αυτά υποστηρίζουν.