ΠΡΟΣ: Το Δημο και τη Νομαρχία Κοζάνης και κάθε αρμόδιο Φορέα
(Με αφορμή την κοπή της πίτας των Οικολόγων στον Αι Λιά)
Είναι γνωστό ότι ο «Ψηλός Αϊ-Λιας» αποτελεί τον επιβλητικότερο και τον ιστορικότερο λόφο της Κοζάνης. Με τις βραχώδεις και απότομες πλαγιές του, με την ποικιλία της χλωρίδας του, με τις άγνωστες στους πολλούς ομορφιές του, με τους «αγριοπεριστερώνες», το «λούκι», τον «Αρίνταγα» ορθώνει το ανάστημά του στα 1020 μέτρα και στέκει ακοίμητος φρουρός στη βόρεια είσοδο της πόλης μας. Συνδεμένος και φορτωμένος με σημαντικά γεγονότα και ανθρώπινες στιγμές από τα πεντακόσια χρόνια ζωής της Κοζάνης, τέμνεται με την φυσιογνωμία και την ιστορία της και αποτελεί το πιο αγαπημένο, αλλά συνάμα το πιο πληγωμένο και παραμελημένο βουνό των Κοζανιτών.
Αποτελώντας επιπλέον την καθημερινή προσιτή διέξοδο για τους περιπατητές, τους ορειβάτες, τους φυσιολάτρες και τους νοσταλγούς της παλιάς – και αγνώριστης σήμερα – Κοζάνης ο ψηλός Αϊ-Λιας απαιτεί από τους τοπικούς άρχοντες επιτέλους να τον προσέξουν.
Οι προτάσεις μας:
1. Καθαριότητα: Να καθαριστεί ο χώρος και τα απορρίμματα και τις πλαστικές σακούλες που έχουν σκορπιστεί παντού. Μαζί με την απόθεση μπάζων πολλοί ασυνείδητοι ξεφορτώνουν σκουπίδια, επικίνδυνα για τη δημόσια υγεία. Όλη η βάση του λόφου είναι σε κακό χάλι. Ο χώρος δίπλα στον Αγιο Θωμά χρησιμοποιείται για απορρίψεις υπολειμμάτων μπετόν από τις μπετονιέρες. Χρειάζεται επομένως πέραν της συχνής καθαριότητας και η συστηματική αστυνόμευση, διαδικασίες που εμπίπτουν στις αρμοδιότητες του Δήμου Κοζάνης. Καλό είναι επίσης να εξεταστεί, κάτω από τα νέα δεδομένα της ενιαίας διαχείρισης των απορριμμάτων του άξονα Κοζάνης – Πτολεμαΐδας, και το ενδεχόμενο μεταφοράς του Σταθμού Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων που επιβαρύνει με τη λειτουργία του τον χώρο.
2. Αποκατάσταση παλιών λατομείων: Η ανατολική πλευρά του βουνού παραμένει σε απελπιστική κατάσταση. Οι ανοιχτές πληγές της, τα εξαντλημένα λατομεία, μπορούν να ενταχθούν άμεσα σε πρόγραμμα ταχείας αποκατάστασης αφού προηγηθούν ειδικές μελέτες, (φυτοτεχνικές και άλλες). Τα απαιτούμενα κονδύλια πρέπει να διατεθούν από τον «Πόρο ανάπτυξης», ο οποίος θεσμοθετήθηκε για έργα ανάπλασης περιβάλλοντος και τελικώς εκτρέπεται και σε άλλους σκοπούς. (Το θέμα πρέπει να τεθεί από σύμφωνη γνώμη του Δήμου στην αρμόδια Επιτροπή διαχείρισης του Πόρου Ανάπτυξης).
3. Αθλητικές Εγκαταστάσεις: Το πλάτωμα του Νιαήμερου θα μπορούσε να αξιοποιηθεί ανάλογα (γήπεδα ποδοσφαίρου, μπάσκετ κλπ), χωρίς να εμποδίζεται το ετήσιο πανηγύρι. Είναι μια διέξοδος για τη βόρεια Κοζάνη, η οποία δεν έχει κοντινή διέξοδο σε αθλητικούς χώρους
4. Συντήρηση μονοπατιών: Οποιαδήποτε επέμβαση στα μονοπάτια πρέπει να είναι ήπιας μορφής. Καθάρισμα, μικρές επιδιορθώσεις, χρήση απλών υλικών του βουνού. Είμαστε αντίθετοι σε βαριές κατασκευές, τσιμεντένιες βάσεις, σε δομικά υλικά που δεν «δένουν» με το βουνό, σε ηλεκτροφωτισμούς κλπ.
Για το λόγο αυτό διαφωνήσαμε και στη «λεωφόρο» που κατασκευάστηκε και ενώνει τον Αϊ-Λια με το Σ’μάθ’κο. Αντί ενός μονοπατιού για τους περιπατητές άνοιξε ο δρόμος σε κάθε είδους αυθαιρεσίες (παράνομη διέλευση αυτοκινήτων / άσχετα κτίσματα / μελλοντικές καταπατήσεις, κλπ).
Ας αφήσουμε επιτέλους τα βουνά στην ησυχία τους και στην «αρχιτεκτονική» που τους καθόρισε η φύση.
5. Απαγόρευση της βόσκησης: Ισχύει μεν, όμως δεν εφαρμόζεται. Το μέτρο είναι απαραίτητο για να συντηρηθεί η φτωχή (σε ποσότητα) χλωρίδα, τα δεντράκια που φυτεύονται από τους πολίτες. Χρειάζεται έντονες συστάσεις και μέτρα εναντίον του «συνήθη υπόπτου» που περιφρονεί νόμους και δημάρχους.
6. Σ’μάθ’κο: Να γίνουν οι απαιτούμενες ενέργειες για να αποκατασταθούν οι πηγές που καταστράφηκαν οι στέρεψαν λόγω παράνομων ή άστοχων ενεργειών. Είναι γνωστό ότι στην περιοχή υπήρχαν δύο πηγές με πολύ καλό νερό που δροσίζουν τώρα τους παλιούς Κοζανίτες και του οδοιπόρους. Η μια σχεδόν στέρεψε λόγω παράνομων γεωτρήσεων από ιδιοκτήτες γειτονικών αγροτεμαχίων και η δεύτερη καταστράφηκε λόγω χωματουργικών εργασιών.
7. Αδέσποτα. Τα πολλά αδέσποτα σκυλιά, τα οποία εκτελούνται βάναυσα από καιρό σε καιρό με «φόλες» ριγμένες από χέρια υπανθρώπων, είναι ένα πρόσθετο πρόβλημα για τους περιπατητές. Μαζεύονται λόγω των σκουπιδιών και συνεπώς αν ο χώρος είναι καθαρός θα περιοριστούν και τα σκυλιά.
8. Παραδοσιακό αγροτικό-εμπορικό-πολιτιστικό συγκρότημα. (Από την προτάσεις μας στην ΑΝΚΟ για το Leader plus)
Κατασκευή ενός παραδοσιακού σπιτιού στους πρόποδες του Ψηλού Αι Λιά με μεγάλη αυλή και όλους τους χώρους και τα κτίσματα που χαρακτηρίζουν ένα αγροτόσπιτο. Ο χώρος αυτός θα μπορούσε να φιλοξενήσει μια ποικιλία εκδηλώσεων που συνδέονται με τα παραδοσιακά μοντέλα καθημερινής ζωής, και όχι μόνο. Σταδιακά θα μπορούσαν να κατασκευάζονται διάφορα παραδοσιακά μαγαζιά στη γύρω περιοχή που θα εξοπλισθούν κατάλληλα και θα λειτουργούν κατά τα πρότυπα του Μύλου της Θεσσαλονίκης ή του παραδοσιακού Χωριού της Κέρκυρας (επίδειξη τρόπου λειτουργίας, πώληση προϊόντων κ.λ.π.) Το συγκρότημα αυτό θα μπορούσε να αξιοποιηθεί ποκιλοτρόπως:
α) Προβολή του παραδοσιακού τρόπου με τον οποίο γινόταν ο τρύγος και τα τσίπουρα στην πόλη με τήρηση όλων των εθίμων(π.χ. κιφτέδις μι κρουμμύδια, πίτες, μουστόπτις, κ.λ.π.). Επιτόπια παρασκευή εδεσμάτων με βάση το μούστο, π.χ. σιτζιούκια.
β) Μόνιμη ή περιστασιακή έκθεση των κρασιών της περιοχής καθώς και άλλων προϊόντων του τρυγητού (ρακή, πετιμέζι κ.λ.π.)
γ) Στήσιμο ενός είδους «Λαϊκής Αγοράς» που θα λειτουργεί κάθε δεκαπενθήμερο στο χώρο που περιγράψαμε προηγουμένως, όπου θα πωλούνται παραδοσιακά προϊόντα. Να υπάρχει δυνατότητα να κατασκευάζονται και επί τόπου κάποια από αυτά, π.χ. χαλβάς Νιαημιριώτκους.
Κλείνοντας στο σημείο αυτό επαναλαμβάνουμε ότι αρκετές από τις παραπάνω προτάσεις έχουν ξανακουστεί και είναι γνωστές στις τοπικές αρχές, αλλά έχουν «κολλήσει» ή προχωρούν πολύ αργά, (υποβλήθηκαν σαν κοινό υπόμνημα το 1998 μαζί με τους Ορειβατικούς συλλόγους και την Επιτροπή του ναού). Ορισμένες μάλιστα περιφρονήθηκαν αδικαιολόγητα όπως εκείνη για υπαίθριο θέατρο σε παλιό λατομείο, πρακτική που εφαρμόζουν πολλοί Δήμοι της χώρας. (Τελικώς το θέατρο έγινε παράνομα σε αναδασωτέα έκταση κοντά στο στρατιωτικό γήπεδο)
Είμαστε λοιπόν από τα πράγματα υποχρεωμένοι να ξαναθυμίσουμε τις προτάσεις μας στους αρμόδιους. Κίνητρό μας δεν είναι ούτε η προβολή, ούτε η πολιτική εκμετάλλευση, αλλά μόνον η αγάπη μας για τον ψηλό Αϊ-Λια.
Επειδή, τέλος, δεν παριστάνουμε τους ειδικούς, ούτε αμφιβάλλουμε ότι οι προτάσεις έχουν τεχνικές ελλείψεις, η ιδέα μιας τεκμηριωμένης τοπιοτεχνικής μελέτης δεν μας βρίσκει αντίθετους. Μια τέτοια μελέτη βέβαια δεν πρέπει να ακολουθήσει το γνωστό δρόμο της προχειρότητας και της γενικολογίας που ακολουθούν αρκετές μελέτες, αλλά να συνταχθεί από ειδικευμένο γραφείο, με αποδεδειγμένη εμπειρία στις μελέτες αρχιτεκτονικής και διαχείρισης τοπίου.
Κοζάνη 26-2-2003
ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ ΚΟΖΑΝΗΣ
(Βλ. παρακάτω γράφημα)