Πολλές φορές είχα αναρωτηθεί τι πραγματικά αντιπροσωπεύει για την περιοχή μας, την ευρύτερη περιοχή της Λαμίας, ο αρχαιολογικός γεωγραφικός χώρος πάνω από το φαράγγι του Ασωπού, στους πρόποδες της Οίτης. Ονόματα όπως Ηράκλεια, Τραχίνα, Σιδερόπορτα, Κούβελος τα διαβάζουμε στα ιστορικά βιβλία της Φθιώτιδας, ιδιαίτερα στο βιβλίο του Ιωάννου Βορτσέλα «ΦΘΙΩΤΙΣ», αλλά και σε άλλα νεώτερα. Πρέπει να το πω, με παράπονο και αγανάκτηση: κανένας, καμιά τοπική εξουσία δεν έχει σταθεί με διάθεση προστασίας και ανάδειξης των αρχαιολογικών χώρων της περιοχής μας. Γύρω από τη Λαμία υπάρχουν αρκετοί τέτοιοι. Οι περισσότεροι ξέρουν μόνο το ιστορικό τρίγωνο: "Θερμοπύλες – Αλαμάνα – Γοργοπόταμος" Ναι, αλλά τόσοι άλλοι αξιόλογοι χώροι; Ούτε μια ταμπέλα, ένας χάρτης, μια υπηρεσία της Νομαρχίας να ασχοληθεί, έστω μέχρι τα όρια της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας.
Γι’ αυτό δέχτηκα με ευχαρίστηση την πρόταση του Μπάμπη να «συνοδέψουμε» τους δύο «Παυλιανίτες» τον Βαγγέλη και τον Πάνο, στα γνωστά τους μέρη, στον Κούβελο, το φυσικό Κάστρο, και το Κάστρο της Οριάς, που δεσπόζει πάνω από τον Ασωπό και κάτω από την Παύλιανη και το Κουμαρίτσι.
Η ομάδα του e-ecology (Σταμέλλος, Δημόπουλος, Ζωγράφου, Γκόλφης) συναντηθήκαμε στη Λαμία και σε μισή ώρα περίπου, ακολουθώντας τη διαδρομή: Γοργοπόταμος, Δυό Βουνά Κουμαρίτσι, φθάσαμε στη διασταύρωση Κουμαρίτσι – Δέφλινο. Αφήσαμε το αυτοκίνητο και ξεκινήσαμε νοτιοδυτικά, έχοντας απέναντί μας τον Κούβελο, μέσα στα χέρσα χωράφια ακολουθώντας το αγροτικό δρόμο. Το χιόνι είναι στα τελευταία του, αλλά φορέσαμε τις γκέτες και για τη λάσπη. Ναι, οι λάσπες ήταν πολλές, γιατί η περιοχή κρατάει αρκετά νερά και το χώμα έχει «γλύνα». Συναντήσαμε αρκετά «ζερέλια», έτσι λένε στην περιοχή τις μικρές λίμνες, που κρατάνε νερό μέχρι αργά το καλοκαίρι
Τα χωράφια, όπως μας λένε ο Πάνος κι ο Βαγγέλης, είναι «ΠαυλιανιτοΚ’μαρτσιώτ’κα» και ήταν παλαιότερα χειμαδιά για αρκετούς τσοπάνηδες. Ακόμα και σήμερα υπάρχουν ορισμένοι σταύλοι με αγελάδια, που το καλοκαίρι οργώνουν την Οίτη ελεύθερα (δυστυχώς, και τον Εθνικό Δρυμό…)
Σε μιάμιση ώρα περίπου φθάσαμε στους πρόποδες του Κούβελου και συναντήσαμε τους τέσσερις πρώτους τάφους. Ήταν μια έκπληξη για μένα, γιατί, απ’ ό,τι μας είπαν ο Βαγγέλης κι ο Πάνος, αυτοί ανοίχτηκαν πέρυσι και λεηλατήθηκαν από τους αρχαιοκάπηλους. Τάφοι λαξευτοί στο βράχο, που τόσα χρόνια ήταν κρυμμένοι πίσω από τα πουρνάρια. Τους ανακάλυψαν οι έξυπνοι είτε με «όργανα», είτε χτυπώντας με λοστούς το έδαφος. Είχαν κάνει το λάθος οι Παυλιανίτες και έδωσαν για υλοτομία «το συνιδιόκτητο» δάσος της περιοχής, δάσος με πουρνάρια και βελανιδιές. Οπότε οι έξυπνοι, ανενόχλητοι έκαναν τη δουλειά τους και ρήμαξαν και τον αρχαιολογικό χώρο. Πού είναι αλήθεια η αρχαιολογική Υπηρεσία, η Κοινότητα, η Νομαρχία να προστατέψει τα κοινά μας αγαθά. Μου επιτρέπουν να έχω κι εγώ «δικαίωμα» στην ιστορία αυτού του τόπου…
Συνεχίσαμε ανηφορίζοντας, μέσα στο χιόνι πια, για ν’ ανεβούμε στον Κούβελο. Το μονοπάτι είναι εμφανές. Όπως ανεβαίνουμε, δεξιά μας φαίνεται το κάστρο, μάλλον βυζαντινής εποχής, μέσα στα πουρνάρια.
Βγαίνοντας στις πρώτες «λάκες» και μέσα στα πουρνάρια συναντάμε το πρώτο πηγάδι Κι αυτό απροστάτευτο εντελώς. Όπως μας λένε οι Παυλιανίτες της παρέας, υπάρχουν τρία πηγάδια, τα άλλα δύο δυστυχώς δεν μπορέσαμε να τα βρούμε, γιατί τα έχουν κλείσει με πέτρες οι τσοπάνηδες για να μην πέσει κανένα ζώο μέσα.
Συνεχίσαμε μέσα στο πυκνό πουρναρόδασος με κατεύθυνση νότια προς τον Ντούνο, το φαράγγι που κατεβαίνει από την Παύλιανη και καταλήγει στη γέφυρα του Ασωπού
Φθάσαμε έτσι στον τελικό μας προορισμό, στον Αη Λιά του Κούβελου, όπου υπήρχε παλιά μικρός ναός. Σήμερα δεν υπάρχουν ούτε τα ερείπια. Κάτω είναι ο βράχος, που φαίνεται εντυπωσιακός είτε από το δρόμο του Μπράλου είτε από το Χωριό Οίτη. Απέναντί μας το βάραθρο, όπου το καλοκαίρι είχε «ρίξει» νεκρούς ο Λιασκώνης τους τρεις κυνηγούς από την Τιθορέα και την Αγία Μαρίνα Λοκρίδας
Το φαράγγι του Ντούνου είναι αρκετά δύσκολο να το «κατέβει» κανείς, όπως λέει ο Βαγγέλης. Αλλωστε αυτός ξέρει, γιατί πριν από λίγα χρόνια επιστρατεύτηκε η Πυροσβεστική για να βγάλει την ομάδα του Ορειβατικού Λαμίας, που εγκλωβίστηκε μέσα. Ονόματα δε λέμε ποιοι ήταν επικεφαλής… Επίσης κάτω είναι και το Φαράγγι του Ασωπού, που κάθε χρόνο ορειβάτες από όλη την Ελλάδα, το Σεπτέμβρη, κάνουν το πέρασμά του.
Ήταν μια θαυμάσια μέρα και το απολαύσαμε πραγματικά. Η επιστροφή μας ήταν χαλαρή και ελεύθερη ανάμεσα από τα «ζερέλια» και τα ρέματα με τα ωραία πλατάνια. Συνολικά κάναμε τέσσερις ώρες